Kafkasya’nın Geleceği için Stratejik Düşünce

Kafkasların coğrafi konumu: Doğuda Hazar denizi, batıda Azak Denizi ve Karadeniz, Kuzeyde Kuban ve Kuma nehirleri, Güneyde Türkiye ve İran’la çevrilmiş olan bölgeye Kafkasya denilmektedir.

Kafkasya’nın genel görünümüne baktığımızda iki tarafını çevreleyen Karadeniz ve Hazar Denizi sebebi ile Kuzey Güney hattı doğrultusunda bir kara boğazı görüntüsü çizmektedir. Bu kara boğazı Avrupa-Orta Asya ve Ortadoğu arasında bir kilit nokta görevi görmektedir.

Bölgenin en belirgin özelliği dağlık olmasıdır. Bölgenin en büyük yükseltisi Doğu-Batı doğrultusunda bölgeyi ikiye bölen büyük Kafkas dağlarıdır. Bu aşılması güç coğrafi engel bölgeyi Kuzey Kafkasya ve Güney Kafkasya (Trans Kafkasya) olmak üzere ikiye ayırır.

KUZEY KAFKASYA

Rusya Federasyonuna bağlı otonom bölgeleri içinde barındırır. Bunlar sırası ile Adıgey, Karaçay, Çerkes, Kabardin, Balkar, Çeçenistan, Kuzey Osetya, İnguşya ve Dağıstan Cumhuriyetleridir. Rusya Federasyonu Kuzey Kafkasya’daki ayrılıkçı hareketlerle yoğun bir şekilde uğraşmaktadır. Huzurlu gibi görünen bu bölge beklenmedik bir zamanda çatışmaların başlayacağı bir alan haline gelebilir. Bölgede başlayacak bir çatışma daha çok gerilla savaşı taktik ve tekniklerinin uygulanacağı Gayri Nizami Harp Savaşı alanına düşecektir.

GÜNEY KAFKASYA

Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan bağımsız devletlerini içinde barındıran Güney kuşağıdır. Coğrafi olarak Kuzey Kafkasya Avrupa, Güney Kafkasya Asya kıtasına, siyasi olarak Kafkasya’nın tamamı Avrupa kıtasına dâhildir.

Transkafkasyanın Jeopolitik ve Jeostratejik Önemi

Kafkasya bölgesi coğrafi konumu sebebi ile Asya ile Avrupa’yı Güney ile Kuzey’i Türklük ile Slavlığı, Müslümanlık ile Hristiyanlığı birbirinden ayıran doğal bir dağlık geçit ve köprüdür.

Bölge bu özelliği ile tarih boyunca önemli ticaret ve göç yollarının geçiş noktası olmuştur. Bu nedenle büyük güçlerin ilgisini çekmiş, uğruna uzun süreli mücadelelerin verildiği bir bölge haline gelmiştir. Asya’ya açılan bir kapı olması, Karadeniz’e açılma imkânı sağlaması, dolaylı olarak Basra Körfezini alanına alma şansı küresel güçlerin veya küresel güç olmak isteyen devletlerin her zaman ilgisini çekmiştir.

Mackinder’in kara hâkimiyet teorisi ve Spykman’ın kenar kuşak teorisi bölgenin önemini açıklamak için bize yardımcı olabilir. Bölgeye hakim olan Asya’ya, Asya’ya hakim olan bütün dünyaya hükmeder. Önemli politik, ticari ve kültürel geçiş noktası olan Kafkasya üç önemli imparatorluk (Osmanlı, Çarlık Rusya, İran) tampon bölge görevi görmektedir. Bölgenin kültürel geçiş noktası olması en çok Türk dünyasını ilgilendirmektedir. Türk dünyasını bir vücut olarak düşünmemiz gerekirse, Transkafkasya bu vücudun boğazıdır. Trans Kafkasya olmadan Türk dünyasının bütünlüğünde bahsedilemez. Transkafkasya bölgesi sahip olduğu yer altı zenginlikleri ile küresel güçleri cezbetmektedir. Zengin petrol ve doğalgaz yatakları enerji sıkıntısı çeken ABD, Çin ve AB gibi devletleri bu bölgeye yoğunlaşmaya bölge ile ilgili politikalar üretmeye zorlamıştır.

KAFKASYANIN DEMOGRAFİK YAPISI

Transkafkasya birçok kavimlerin göç yolları üzerinde bir geçiş noktası olduğu için farklı kültür ve etnik kökende kavimler bölgeye yerleşmiştir. Bölgenin dağlık olması farklı kavimlerin birbirlerinden etkilenmeden kültürlerini koruyarak öncelikle doğal sonradan siyasi sebeplerle izole olmasına sebep olmuştur. Bu durum bölgenin dışarıdan gelen müdahalelerine açık, sorunların Kafkasya içerisinde çözümlenmemesine neden olmuştur. Trans Kafkasya’yı oluşturan etnik yapılar karışıktır. Her devlet bünyesinde çeşitli etnik ve dini grupları barındırmaktadır.

Kafkasya Özellikle Üç nedenden Dolayı Önemlidir

1. Jeostratejik alamda Orta Asya’nın giriş kapısıdır.
2. Orta Asya bakımından batı pazarlarına açılan bir geçittir.
3. Orta Asya ile bir bütün olarak ele alındığında ise bölge önemli miktarda petrol ve doğalgaz rezervlerine sahiptir.

KAFKASYADAKİ ANLAŞMAZLIKLAR

Kafkasya’daki bugünkü problemlerin tohumları 1936 yılında Stalin tarafından atılmıştır. Stalin demografik düzenlemeler yoluyla bölgede Rusları öne çıkarmak istiyordu. Bu hedefine ulaşmak için daha sonraları çok karmaşık etnik sorunlara zemin hazırlayacak olan bir dizi özerk Cumhuriyet oluşturmuştur.

GÜNEY KAFKASYADAKİ SORUNLU ALANLAR

1. Azerbaycan-Ermenistan arasında; Dağlık Karabağ sorunu
2. Gürcistan-Abhazya arasında; Abhazya sorunu
3. Güney Osetya sorunu
4. Gürcistan Aceristan arasında Acaristan sorunu

KUZEY KAFKASYADAKİ SORUNLU ALANLAR

Kuzey Kafkasya için şimdilik en önemli taşıyan problem Çeçenistan sorunudur. Ancak zaman içerisinde başka sorunlara da hassas bir etnik yapı mevcuttur.

TÜRKİYE AÇISINDAN KAFKASYANIN ÖNEMİ

Türkiye dünyanın en önmeli üç kriz bölgesinin ortasında yer almaktadır. Kafkaslar, Ortadoğu, Balkanlar. Bu bölgelerden özellikle Kafkaslar ve Ortadoğu sahip oldukları enerji kaynakları ile dünya devletlerinin ilgi alanı içinde bulunmakta ve bu devletlerin rekabet sahası olmaktadır. Kafkasya coğrafi konum itibari ile Türkiye ile aynı coğrafyanın bir uzantısı olarak düşünülmektedir. Nitekim Anadolu ve Kafkaslar için, Küçük Asya, Ön Asya tanımlarının kullanılması bunu bir göstergesidir. Kafkaslardaki her olumlu ve olumsuz gelişme Türkiye’yi yakından etkileme özelliği taşımaktadır.

TÜRKİYENİN ÇOK YÖNLÜ OLARAK İLGİLENMEK ZORUNDA OLDUĞU KAFKASYA:

1. Doğu Anadolu’nun güvenliğini sağlar.
2. Orta Asya ve İdil Ural bölgesindeki Türk ve Müslüman ülke ve topluluklar ile irtibatını sağlar ve ilişkileri güçlendirir.
3. Stratejik yeraltı zenginlikleri ve petrol yatakları nedeni ile uygun hammadde ve pazar olanağı oluşturur.
4. Rusya Federasyonunun güneye, sıcak denizlere ulaşmasını engeller ve Türkiye için tehdit olmaktan çıkarmak için avantaj sağlar.
5. Türkiye’nin milli menfaatleri ile milli güvenliğini etkileyen jeopolitik ve jeostratejik açıdan önemli bir bölgedir.
6. Bölgede yaşayan halkların yüzde altmışı Türk’tür. Kafkasya Türkiye ile Orta Asya Türk Cumhuriyetleri arasında bir köprü görevi görür. Bu köprünün atılması Türkiye’nin, Türk Dünyası ile irtibatını koparır.
7. Bölgenin zengin yeraltı kaynaklarının Türkiye üzerinden dünya pazarlarına açılması Türkiye’nin stratejik öneminin artmasını sağlıyor.
8. Bölgedeki Türk varlığının bağımsızlık ve egemenliğinin devamı için olumlu bir ortam oluşturuyor.
9. Türk ekonomisinin güçlenmesi için karşılıklı çıkar ilişkisini korumak kaydı ile bölgenin ekonomik potansiyelinden faydalanma olanağı sağlar.
10. yy güvenlik sadece askeri anlamlar taşıyan bir kelime olmaktan çıkmıştır. Güvenlik, askeri olmanın dışında ekonomik, siyasi, sosyal, kültürel, bilimsel, teknolojik anlamlar kazanmıştır. Türkiye kendi ulusal güvenliği için çevresinde güven ve istikrar sağlamak zorundadır. Bunun için de çevresindeki ülkelerin ekonomik olarak refah ve siyasi açıdan istikrar içinde olması önemlidir.
11. Türkiye Güney Kafkasya ile olan ilişkilerini bu açıdan görmeli ve değerlendirmelidir. Bu düşünce ile jeopolitik değişimleri yakından takip ve yönlendirmelidir. Türkiye Güney Kafkasya’da barış ve istikrarın kalıcı bir şekilde tesis edilmesi için bölgede mevcut yukarı Karabağ- Abhazya- Güney Osetya gibi problemleri Azerbaycan’ın Gürcistan’ın egemenliği ve toprak bütünlüğü çerçevesinde barışçıl yollardan çözümünü savunmaktadır.

04.10.2018