حاکان فیدان؛ چرا در کانون توجه و حمله‌ها قرار دارد؟-Analiz

حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)، که به عنوان اپوزیسیون اصلی شناخته می‌شود و به دلیل مخالفت با همه بازیگران غیر از ایالات متحده و اروپا شهرت یافته است، در کنار رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان، دو چهره مهم دیگر از حزب عدالت و توسعه را نیز هدف قرار داده است. این دو شخصیت یکی وزیر امور خارجه حاکان فیدان و دیگری رئیس پیشین ستاد کل ارتش، وزیر دفاع ملی سابق و رئیس کنونی کمیسیون دفاع ملی مجلس، خلوصی آکار می باشند.

اکنون به ترتیب به انتقادات CHP می‌پردازیم.

نامیک تان، نماینده CHP، درباره مدارک تحصیلی وزیر امور خارجه حاکان فیدان و معاون وزیر امور خارجه، نوح یلماز، مدعی شد که “سؤالات جدی” وجود دارد. او ادعا کرد که مدرک کارشناسی فیدان که از طریق آموزش از راه دور اخذ شده، وضعیت معادل‌سازی روشنی ندارد.

در پی این ادعا، وزارت امور خارجه اسناد رسمی شورای آموزش عالی (YÖK) شامل تأییدیه معادل‌سازی سال ۱۹۹۸ و همچنین مدارک کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری فیدان را برای افکار عمومی منتشر کرد. افزون بر این، مرکز مبارزه با اخبار جعلی و مجلس ترکیه با پاسخ به سؤال‌های نمایندگان اعلام کردند که این ادعاها بی‌اساس است.

 جالب اینجاست که CHPدزد، فاسد و رشوه‌خوار را دفاع کرده، برعکس به انسان‌های درستکار حمله می‌کند.

در حالی‌که دانشگاه و YÖK و مراجع قضایی به‌طور روشن و قطعی جعلی بودن مدرک تحصیلی اکرم امام‌اوغلو را تأیید کرده‌اند و CHP با پافشاری کامل او را به‌عنوان نامزد ریاست جمهوری معرفی کرده و از او حمایت کرده است، اکنون نسبت به حاکان فیدان که اصالت مدارکش به صورت آشکار و رسمی از سوی نهادهای ذیربط تأیید شده است، با اتهام “مدرک جعلی” تلاش به تخریب شخصیت او دارد. این اقدام نشانه‌ای آشکار از بی‌اعتنایی و تناقض‌گویی است.

حزب جمهوری‌خواه خلق در حالی به این اقدامات متوسل می‌شود که افکار عمومی بر حقیقتی آشکار متمرکز است: فساد، رشوه، جعل و حتی جاسوسی که از درون مرکزیت، تشکیلات و شهرداری‌های این حزب سر برآورده و به امری عادی بدل شده است. CHP در واقع می‌کوشد با ساختن اهداف جعلی، توجه جامعه را از این واقعیت ها منحرف ساخته و اندکی آرامش یابد.

نامیک تان، دلتنگ ترکیه قدیم است

نامیک تان، نماینده حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)، در یکی از سخنرانی‌های خود در مجلس ملی ترکیه ادعا کرد که حاکان فیدان سیاست خارجی ترکیه را بر اساس انگیزه‌های ایدئولوژیک هدایت می‌کند و این امر کشور را منزوی ساخته است. او همچنین مدعی شد که در وزارت امور خارجه انتصاباتی فاقد شایستگی و خارج از چارچوب حرفه‌ای انجام گرفته است.

وی به عنوان نمونه کاهش بودجه وزارتخانه در طول سال‌ها را ذکر کرد و به زعم خود هشدارهایی ارائه داد.

نامیک تان خود یک دیپلمات حرفه‌ای است؛ یعنی محصول همان وزارتخانه‌ای که به تعبیر او، با ذهنیت قدیمی اداره می‌شد. آنچه او «انزوا» می‌نامد، در واقع ناشی از آن است که اسرائیل و چند کشور هم‌پیمانش اکنون از قدرت و نفوذ ترکیه بیمناک شده‌اند. حتی ایالات متحده، کشوری که تان به آن علاقه فراوان دارد، دریافته که در این منطقه بدون در نظر گرفتن ترکیه قادر به سیاست‌گذاری نخواهد بود.

در خصوص موضوع بودجه، روشن است که وزارت امور خارجه برخلاف دوره‌های گذشته، با بودجه کمتر موفق به انجام فعالیت‌های بسیار گسترده‌تر شده است. هزینه بیشتر لزوماً به معنای کارایی یا فعالیت بیشتر نیست. حاکان فیدان امروز یکی از درخشان‌ترین و موفق‌ترین وزرای امور خارجه در سطح جهانی به شمار می‌آید. بنابراین، تلاش حزب CHP برای لکه‌دار کردن اعتبار او بی‌ثمر است.

از سخنان نامیک تان می‌توان حدس زد که او به نفع چه کسانی موضع‌گیری می‌کند.

نامیک تان در جریان مذاکرات مجلس درباره مأموریت نظامی ترکیه در سومالی، هنگام انتقاد از سیاست خارجی دولت، از عبارت «افسانه وطن آبی» (Mavi Vatan masalı) استفاده کرد و گفت: «از آن افسانه وطن آبی – که آن هم تحت فشار شرایط، یعنی زمانی که ورشکستگی اقتصادی در آستانه وقوع بود – خوشبختانه به‌سرعت عقب‌نشینی شد.»

این اظهارات، هم در محافل حزب عدالت و توسعه و هم در میان بخشی از اعضای حزب خودش واکنش‌های تندی برانگیخت. سخنگوی AK Parti، عمر چلیک، سخنان تان را «انحراف سیاسی و بی‌مسئولیتی» توصیف کرد.

رئیس کمیسیون دفاع ملی مجلس، خلوصی آکار، نیز از تریبون مجلس به شدت واکنش نشان داد و گفت: «وطن آبی یک مسأله ملی و حقیقتی آشکار است، افسانه نیست.» او همچنین خطاب به تان عباراتی در خصوص «رنگ گذرنامه‌اش» مطرح کرد.

از سوی دیگر، امیرال جم گوردنیز، از مدافعان اصلی مفهوم وطن آبی، با صراحت اعلام کرد: «این افسانه نیست، بلکه یک جنگ بزرگ است» و تأکید کرد که این دکترین یک مانیفست ملی را نمایندگی می‌کند.

مدیرعامل شرکت بایکار، هالوک بایراکتار، نیز در رسانه‌های اجتماعی نوشت: «وطن آبی یک اندیشه یا افسانه نیست، بلکه خط قرمز ترکیه است.»

انتقادات حتی از درون CHP نیز مطرح شد. به عنوان نمونه، دیپلمات بازنشسته توگای اولوجویک اظهار داشت: «نامیدن مفهومی حیاتی همچون وطن آبی به عنوان افسانه، با مسئولیت اجتماعی و سیاسی سازگاری ندارد» و بدین‌گونه به نامیک تان واکنش نشان داد.

نماینده CHP، نامیک تان به کجا نگاه می‌کند؟

نامیک تان (سفیر پیشین) در یکی از سخنرانی‌های خود در آمریکا گفته بود: «سخنرانی باید مانند دامن یک زن باشد: به اندازه‌ای بلند که همه موضوعات را بپوشاند، و به اندازه‌ای کوتاه که همه زیبایی‌ها را نشان دهد.» این توصیف، دیدگاه او به دیپلماسی را آشکار می‌سازد و نشان می‌دهد کسی که حاکان فیدان را به ناتوانی، بی‌کفایتی و بی‌آمادگی متهم می‌کند، خود از چه زاویه‌ای به سیاست خارجی می‌نگرد.

اما در خصوص رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق، اوزگور اوزل؛ او نیز حاکان فیدان را مورد انتقاد قرار داد و گفت: «با ویدئوهای تیک‌تاک و کارهای نمایشی نمی‌توان وزارت خارجه را اداره کرد.» او اظهار داشت که در موضوع «بیانیه بوگوتا» و سیاست فلسطین، دیدگاه‌های CHP نادیده گرفته شده است.

اوزل همچنین با انتقاد از فیدان، گفت که او با استفاده از «ریتم های سریال وادی گرگ‌ها» به تحریک عاطفی پرداخته است.

ای کاش CHP هرگز چنین نمونه‌هایی را مطرح نمی‌کرد!

مردم به‌خوبی به یاد دارند که رئیس پیشین حزب، دنیز بایکال، و نامزد سابق ریاست جمهوری این حزب، محرم اینجه، چگونه با دسیسه‌های پنهان و پیوندهای خارجیِ برخی محافل داخلی، در جامعه و سیاست تضعیف شدند.

اکنون فراموش کردن آن بازی‌های پنهان و تلاش برای بهره‌برداری از اشتراک‌گذاری‌های صمیمی هواداران فیدان در شبکه‌های اجتماعی، جهت راه‌اندازی کارزارهای تبلیغاتی علیه او، چیزی جز درماندگی و بن‌بست سیاسی نیست.

اما در مورد انتقاد CHP از حاکان فیدان بر اساس «بیانیه بوگوتا»:

بیانیه مشترک بوگوتا که پس از نشست گروه لاهه در ۱۵–۱۶ ژوئیه ۲۰۲۵ در شهر بوگوتای کلمبیا صادر شد، شامل یک برنامه شش‌ماده‌ای اقدام علیه اسرائیل بود. این سند، طرح اقدام، محدودیت‌ها، تحریم‌ها و مقررات حقوقی علیه اسرائیل را در بر داشت. ترکیه در تاریخ ۲۵ ژوئیه با ارسال یادداشت رسمی به آن پیوست، اما نسبت به برخی از مواد کنوانسیون حقوق دریاها (BMDHS) حق شرط گذاشت.

CHP این روند را بی‌برنامه و پیوستن مشروط را متناقض دانست و سیاست خارجی دولت را به «عدم دوراندیشی» متهم کرد.

امروز ترکیه دیگر مانند دوران گذشته‌ای که مورد علاقه CHP است، اراده خود را به دولت‌های غربی تسلیم نمی‌کند؛ بلکه با در نظر گرفتن منافع ملی و منطقه‌ای خود تصمیم‌گیری می‌نماید. در مقابل، CHP همچنان خواهان آن است که ترکیه بی‌قید و شرط به اجرای خواسته‌های اروپا و ایالات متحده تن دهد.

اپوزیسیون اصلی، یعنی حزب جمهوری‌خواه خلق، نه تنها با دولت بلکه پیوسته با درگیری‌های درونی نیز مشغول است. حزبی که دیروز رهبر، شهردار یا نماینده خود را به ستایش می‌گیرد، فردای آن روز همان فرد را با شدیدترین حملات تخریب می‌کند.

حزبی که با وجود اتهامات سرقت، فساد، رشوه‌خواری و انواع بی‌اخلاقی‌ها از شهرداران، نمایندگان و بازرگانان وابسته به خود حمایت می‌کند، در عین حال حتی درستکارترین، پرتلاش‌ترین و مفیدترین اعضای حاکمیت را هدف قرار می‌دهد. این امر کاملاً با شخصیت تاریخی آن حزب سازگار است.

حزب جمهوری‌خواه خلق در گذشته نیز با عدنان مندرس و یارانش رفتاری متفاوت از امروز نداشت.

حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)، اقتضای ماهیت خود را انجام می‌دهد.

وزیر امور خارجه، حاکان فیدان، نه تنها هدف حملات CHP بلکه در وهله نخست، هدف بسیاری از دولت‌ها و محافل دشمن ترکیه از جمله اسرائیل نیز قرار گرفته است. تصور نمی‌شود که CHP از آن محافل به‌طور مستقل عمل کند.

در ترکیه و برخی دیگر از کشورها، در هفته‌های اخیر به‌طور گسترده درباره ظرفیت فیدان برای «رهبری پس از اردوغان» بحث و گفت‌وگو صورت گرفته است. به نظر می‌رسد که همین احتمال موجب شده تا تلاش‌هایی برای تضعیف زودهنگام او آغاز شود.

هدف تیرهای انتقادی CHP و اسرائیل یکی است

روزنامه اسرائیلی Ynetnews به قلم اسمادار پری، در ۱۴ اوت ۲۰۲۵، با عنوان «سایه اردوغان: مشاور کلیدی که راهبرد منطقه‌ای ترکیه را علیه اسرائیل هدایت می‌کند» مقاله‌ای منتشر کرد و فیدان را هدف قرار داد.

در این تحلیل آمده است: وزیر امور خارجه قدرتمند ترکیه، حاکان فیدان، راهبرد منطقه‌ای آنکارا را هدایت می‌کند، به حماس پناه می‌دهد، در برابر عادی‌سازی روابط اسرائیل و سوریه ایستادگی می‌کند و ضمن تثبیت نقش ترکیه به‌عنوان یک میانجی قدرت مرکزی، نفوذ آن را در جهان عرب گسترش می‌دهد.

برخلاف همتای اسرائیلی‌اش، وزارت امور خارجه ترکیه نهادی قدرتمند و فعال است که همواره در پی یافتن مسیرهای جدید نفوذ در سطح جهانی است و پس از کاخ ریاست‌جمهوری در آنکارا، دومین نهاد مهم کشور محسوب می‌شود. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور، و حاکان فیدان، وزیر امور خارجه، سال‌هاست که در این مسیر با یکدیگر همکاری می‌کنند؛ از زمانی که فیدان بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ ریاست سازمان اطلاعات ملی ترکیه را بر عهده داشت.

ناظران معتقدند که دیدگاه‌های او درباره اسرائیل حتی از مواضع اردوغان – که «هر لحظه ممکن است تغییر کند» – نیز سخت‌گیرانه‌تر است. فیدان بر خلاف اردوغان، انعطاف نشان نمی‌دهد؛ چند روز پیش در یک سخنرانی علنی اعلام کرد که اسرائیل باید «نابود شود».

فیدان اصرار دارد که تفکیک قدرت میان او و رئیس‌جمهور «شفاف و روشن» است. اردوغان ۷۱ ساله، فیدان ۵۳ ساله را در کاخ ریاست‌جمهوری در آنکارا پرورش داده و او را به‌عنوان جانشین احتمالی خود در آینده آماده کرده است. در حال حاضر، فیدان کاملاً در چارچوب اختیارات محول‌شده فعالیت می‌کند.

مقامات عالی‌رتبه ترکیه و حتی شهروندان عادی، فیدان را بازوی فعال اردوغان می‌دانند که جایگاهی تضمین‌شده در رأس هرم قدرت پس از او خواهد داشت.

فیدان در دفاتر آنکارا مکرراً میزبان رهبران حماس است. خلیل الحیه، چه از دوحه پرواز کرده باشد و چه در سفرهایش به پایتخت‌های عربی باشد، همچون یک پادشاه مورد استقبال قرار می‌گیرد. او در آنجا در امنیت کامل است؛ چرا که اسرائیل جرأت حمله به خاک ترکیه را ندارد.

کارشناس مسائل ترکیه، دکتر حی ایتان کوهن یاناروچاک، فیدان را «به‌ویژه در زمینه از سرگیری روابط دیپلماتیک، بازیگری مشکل‌ساز برای اسرائیل» توصیف می‌کند. او بر این باور است که تا زمانی که اردوغان در قدرت باشد، احتمال بهبود روابط وجود ندارد و حتی در صورت به قدرت رسیدن فیدان نیز چالش‌ها کمتر نخواهد بود. به گفته او، ترکیه منتظر حرکت نخست از سوی اسرائیل است، اما بعید است هیچ رهبر اسرائیلی بتواند دریچه‌ای به سوی آنکارا بگشاید.

تحلیل روزنامه اسرائیلی Ynetnews درباره حاکان فیدان به اختصار چنین است. اگر کارزارهای تبلیغاتی و تخریبی سازمان فتح‌الله گولن (FETÖ) علیه فیدان در سال‌های گذشته، مواضع اخیر CHP و نگرانی‌های اسرائیل در کنار یکدیگر دیده شوند، رمزگشایی این تصویر به‌سادگی امکان‌پذیر است.