Sincar Anlaşması ve Önemi

Musul vilayetine bağlı bir kasaba olan Sincar’ın etnik yapısı oldukça karışıktır. Bu durum PKK/YPG’nin bölgeye yerleşmesini kolaylaştırmıştır.

Sincar Musula’a 130 km, Telaffer’e 55 km, Suriye sınırına 40 km, Nusaybine 90 km, Silopi’ye 100 km mesafededir. Sincar nüfusunun %84’ü Ezidi, %6’sı Kürt, %10’u Türkmen ve Arap’tır. Sincar Irak’ta statüsü tartışmalı olan bir kasabadır. Ne merkezi Irak hükümetinin ne de IKBY’nin kontrolünde değildir. Türkiye’nin çıkarları nedeni ile Sincar’ın merkezi Irak hükümetinin kontrolünde olması önemlidir. Sincar ve doğusunda bulunan Karakaç Dağı, PKK/YPG’li teröristlerin Suriye’den Irak’a-Irak’tan Suriye’ye geçişte kullandıkları bir bölgedir. Bağdat ve Şam’a giden yol kavşağını kontrol eder. Irak ve Türkiye arasındaki bağlantıyı sağlayacak olan Ovaköy, Telaffer, Musul, Bağdat karayolunu ve inşa edilmesi düşünülen aynı güzergahtaki demiryolunu kontrol eden stratejik bir bölge olması nedeniyle de önem arz etmektedir.

Sincar’da Ne Olmuştu?

3 Ağustos 2013’te IŞİD Sincar’ı ele geçirince on binlerce Ezidi, Arap, Türkmen ve Kürt evlerini ve köylerini terk ederek IKBY bölgesinde Duhok ve köylerine aynı zamanda Türkiye’de Mardin ve Midyat’a göç etmek zorunda kaldılar. IŞİD, Sincar’ı ele geçirince 5 bin Ezidi’yi öldürdü. Halen 200 bin Ezidi IKBY kontrolünde bulunan Duhok’taki kamplarda çok zor şartlar altında barınıyorlar. Türkiye’de de Mardin ve özellikle Midyat’ta yaşayan ve Avrupa’ya göç etmiş yüzlerce Ezidi vardır.

Sincar’ın 2015 yılında IŞİD’den temizlenmesinden sonra Sincar Direniş Birlikleri’ne(YBŞ) destek olmak için YPG’li teröristler Sincar’a gitti. Sincar’da örgütlenen YBŞ’de YPG gibi PKK’nın Sincar’daki bir koludur. 2017’den itibaren Sincar’a İran yanlısı Haşdi Şabi’de girdi. Şu anda Sincar’da PKK, YPG, YBŞ ve Haşdi Şabi birlikte bulunuyorlar. İran destekli Haşdi Şabi, Sincar’da artırdığı askeri gücünün yanı sıra Sincar’da faaliyet gösteren PKK’nın Sincar yapılanması olan YBŞ’ye  siyasi ve finansal destek sağlıyor.

Kandil ve Suriye’den getirilen militanların yanı sıra kendisine bağlı bölgedeki milis gruplarla Sincar’ın istikrara kavuşmasını engelleyen PKK; Suriye,Türkiye ve özellikle Duhok’ta bulunan mülteci kamplarında yaşayan Ezidi’lerin Sincar’a dönmesinin önündeki en büyük engeli teşkil ediyor.

Şii milis gruplar ile PKK kendilerini bölgeden çıkarmayı amaçlayan aktörlere karşı güç birliği yapma yoluna gitmişlerdir. Bilhassa YBŞ anlaşma sonrasında Irak güvenlik yapılanmasında resmi bir konumu bulunan Haşdi Şabi şemsiyesi altına girerek kendisine meşruiyet zemini oluşturmaya çalışmıştır. 2014’te IŞİD’le mücadele etmek için oluşturulan Haşdi Şabi’nin meşruiyeti 2016 yılında Irak merkezi hükümetinin IŞİD’e karşı zafer kazanmasından sonra sorgulanmaya başlamıştır. Özellikle Haşdi Şabi bünyesinde yer alan Ketaib Hizbullah gibi İran destekli Şii milis grupların zaman zaman merkezi hükümetin karar mekanizmasından bağımsız hareket etmeleri Irak’ın güvenliğinde zafiyet yaratmaktadır.  Bu nedenle bu grupların bir an önce kontrol altına alınması ve silahsızlandırılması Irak’ın istikrar ve güvenliği için son derece önem arz etmektedir. 2016’da Haşdi Şabi başbakanlığa bağlanarak Irak güvenlik yapılanması içerisinde yasal zemin kazanmasına rağmen bu yasal statü üzerinde merkezi hükümetin kontrol gücü zayıf kalmıştır. İç siyasetteki istikrarsızlık, milis grupların varlığı, dış müdahaleler gibi sebeplerle güçlü bir hükümet ve yönetim yapısı oluşturamayan Bağdat, silahları devlet elinde toplamak noktasında ihtiyaç duyduğu egemenliği sağlayamamaktadır.

Haşdi Şabi bünyesindeki silahlı grupların kontrol edilmesinde merkezi hükümetin yönetim zaafı yaşaması, Sincar Anlaşması’nın uygulanmasındaki önemli engellerden birini oluşturmaktadır. Sincar Anlaşması 9 Ekim 2020’de Irak hükümeti ile IKBY(Irak Kürt Bölgesel Yönetimi) arasında Sincar’ın güvenliğini sağlamak, bölgeyi yeniden inşa etmek amacıyla imzalandı. Bu anlaşma ile Sincar’dan DEAŞ saldırıları nedeniyle evlerini terk eden onbinlerce kişinin geri dönmesi amaçlanıyordu. Sincar Anlaşması üç başlıktan oluşuyordu;

1.Güvenlik

2.Yönetim

3.Sincar’ın Yeniden İnşası

1.Güvenlik

● Tüm silahlı gruplar Sincar’dan çıkacak.

● Sincar’da federal polis, ulusal güvenlik ve istihbarat unsurları bulunacak.

● Sincar’da iç güvenlik için 2500 kişi işe alınacak.

● Sincar’da güvenlik güçlendirilecek.

● Bu birimlere Sincar’dan kaçan ve kamplarda kalanlardan adil bir alım yapılacak.

● PKK’nın Sincar ve çevresindeki varlığına son verilecek. PKK ve uzantılarının bölgede faaliyet göstermesi engellenecek.

2.Yönetim

● Bağımsız, profesyonel, dürüst anayasa ve yargı sistemlerine göre hareket edecek bir kaymakam seçilecek.

● Kaymakam atandıktan sonra yönetimde görev alacak diğer görevliler için atama Irak merkezi hükümeti ve IKBY oluşturulacak komisyon tarafından profesyonellik, dürüstlük ve bölgenin sosyal yapısı dikkate alınarak yapılacak.

3.Sincar’ın Yeniden İnşası

● Irak merkezi hükümeti ve IKBY arasında oluşturulacak ortak bir komisyon Musul (Ninova) yönetimi ile işbirliği içerisinde çalışacak, detaylar merkezi hükümet ve bölgesel hükümetin başkanları tarafından belirlenecek.

● Yönetim ve güvenlik başlıkları altında karar verilen hususları denetlemek için merkezi hükümet ve IKBY arasında ortak bir komisyon oluşturulacak.

Sincar, Kandil ve Suriye arasında kritik bir nokta olması nedeniyle PKK ve YPG’nin Irak’a geçişini kontrol ediyor. Örgütün lojistik desteği için hayati önem teşkil ediyor. Sincar Anlaşması ile örgütün Ezidi nüfusun bölgeye dönmesi, merkezi hükümetin bölgede kontrolü ve istikrarı sağlaması, hem PKK hem de İran destekli Şii grupların çıkarlarına hizmet etmiyor. Bu nedenle söz konusu iki grup işbirliklerini artırarak kendilerini hedef alan Sincar Anlaşması’nın uygulanmasını engelliyorlar.

Irak’ta oluşturulacak güçlü bir merkezi otorite ve güçlü bir Irak ordusu bu grupları Sincar’dan çıkarmalıdır. Aksi takdirde bölgede bulunan bölgesel ve yerel aktörler bu durumdan faydalanacaktır.

Türkiye için bölgeye yapılacak operasyonların durması Sincar’da bulunan PKK/YPG/YPŞ ve İran destekli Şii milislerin varlığına son verilmesi ile mümkündür. Bu gruplar Sincar’da bulunduğu sürece Irak’ın bu bölgede egemenliğinden bahsetmek mümkün değildir. Sincar’dan Kandil, Mahmur ve Suriye’ye sürekli geçişler var.  Silopi, Ovaköy, Telaffer, Musul, Bağdat, Basra kara ve demiryolları ile Musul Havaalanı’nın yapılması Türkiye’nin gündemindedir. Bu güzergahın güvenliğinin sağlanması Türkiye için önemlidir. Bölgenin kalkınmasını sağlayacak bu proje radikal unsurlar için de önemli bir panzehirdir.