Analiz-سخنان تاریخی رئیس‌جمهور اردوغان و طلوع مرحله‌ای جدید در سیاست راهبردی ترکیه

رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، در سخنرانی تاریخی خود در تاریخ ۱۲ جولای ۲۰۲۵ در منطقهٔ قزل‌جه‌حمام، با ایراد اظهاراتی قابل‌تأمل، نظم فکری موجود را به چالش کشید. در این سخنرانی پیام‌های آشکار و پنهانی وجود داشت که نیازمند تأمل عمیق است. با این حال، به نظر می‌رسد بخش‌های گسترده‌ای از جامعه ترکیه موفق به درک عمق این پیام‌ها نشده‌اند. رسانه‌ها نیز، مطابق رویه معمول، با پرداختن به مسائل حاشیه‌ای نظیر "اشک‌های امینه اردوغان"، سطح گفتمان را پایین آورده و اصل موضوع را به حاشیه راندند. در حالی که توجه به تلاش‌های بیهوده رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق، آقای اوزگور اوزل، برای انحراف افکار عمومی از بحران‌های داخلی حزبش، تنها باعث فاصله گرفتن بیشتر از جوهره این سخنرانی شد.

اشاره به تحرکات بزرگ آتی

زمانی که اردوغان گفت: «درهای قرن ترکیه به‌طور کامل گشوده شده است»، به‌وضوح به رفع موانعی اشاره داشت که دشمنان ترکیه با بهره‌گیری از تروریسم در مسیر پیشرفت کشور قرار داده بودند. این سخنان نویدبخش آغاز دورانی جدید از اقدامات بزرگ در سطح جهانی بود.

عبارت قابل‌توجه «ترک‌ها، کردها و عرب‌ها هرگاه متحد شده‌اند، هیچ نیرویی در برابرشان تاب نیاورده» نشانگر احیای روحیهٔ وحدت تاریخی میان اقوام منطقه است؛ روحیه‌ای که در شخصیت‌هایی چون حضرت عمر، صلاح‌الدین ایوبی، و تمدن‌های سلجوقی و عثمانی متجلی شده و اکنون ترکیه قصد دارد بار دیگر آن را زنده کند و مسیر تاریخ را تحت تأثیر قرار دهد.

با پایان نظم سایکس-پیکو، مسیر جدیدی گشوده خواهد شد

اشاره اردوغان به این‌که «ترک، کرد، عرب... هرگاه از هم جدا شده و میان‌شان مرز کشیده شد، ما شکست خوردیم»، ارجاع مستقیمی است به توافق‌نامهٔ استعماری سایکس-پیکو در سال ۱۹۱۶، که به تقسیم سرزمین‌های امپراتوری عثمانی میان بریتانیا و فرانسه انجامید. رئیس‌جمهور با این سخن، بر ضرورت حذف مرزهای مصنوعی ترسیم‌شده توسط بیگانگان و بازگشت به زندگی مسالمت‌آمیز و مشترک میان ملت‌های منطقه تأکید دارد. او با جملهٔ «وقتی دل‌ها یکی باشد، مرزها محو می‌شوند» بر این واقعیت صحه می‌گذارد.

پایان بازگشت‌ناپذیر به خشونت

اردوغان ضمن اذعان به خطاهای گذشته دولت در قبال برادران کرد، و عبور از سیاست‌های انکار و طرد، اعلام کرد: «سلاح را کنار گذاشته و هر مسئله‌ای را با گفت‌وگو حل خواهیم کرد». این سخن، حاکی از عزم قطعی دولت در مسیر آشتی ملی است. در این چارچوب، اقدام گروه پ.ک.ک به آتش زدن سلاح‌های خود، نشانه‌ای نمادین و تاریخی تلقی می‌شود. این رفتار یادآور وقایعی است که در جریان فتح اندلس و ورود به اروپا، پس از عبور از جبل‌الطارق، با سوزاندن کشتی‌ها برای نشان دادن عزم برگشت‌ناپذیر صورت گرفت. اکنون نیز چنین نمادی نمایانگر عبور از خشونت و ورود به مرحله‌ای نو از زیست سیاسی است.

کرامت هیچ‌کس خدشه‌دار نخواهد شد

اردوغان تأکید کرد: «زخم‌هایمان را التیام می‌بخشیم و با عزمی راسخ‌تر ادامه خواهیم داد. این مسیر را با حفظ عزت و کرامت همگان پی خواهیم گرفت. فرایند تحویل سلاح‌ها از سوی ساختارهای تعیین‌شده با دقت پیگیری خواهد شد. دستان مادران شهدا و پدرانشان را می‌بوسم؛ هیچ‌کس اجازه ندارد به یاد و میراث آنان بی‌احترامی کند.»

طلوع ترکیه‌ای مقتدر با الهام از تاریخ

رئیس‌جمهور با یادآوری پیوندهای تاریخی، اظهار داشت:

"امروز روح مالازگرد، اتحاد قدس و هسته مقاومت جنگ استقلال، مجدداً شکل می‌گیرد. امروز سپیده‌دم ترکیه‌ای بزرگ و نیرومند در حال طلوع است. از این پس، با گفت‌وگو و تبادل نظر، تمام مسائل‌مان را حل خواهیم کرد."

هم‌سویی بی‌سابقه میان احزاب اصلی

در پایان، اردوغان با شکستن قالب‌های ذهنی رایج، گامی مهم و شگفت‌انگیز برداشت و گفت:
"به‌زودی به ترکیه‌ای متفاوت خواهیم رسید. حزب عدالت و توسعه، حزب حرکت ملی و حزب دموکراتیک خلق‌ها دست در دست و با همدلی، قرن ترکیه را با همدیگر بنا خواهیم کرد."

این هم‌گرایی نشان می‌دهد که شکاف‌های مصنوعی که پس از کودتای ۱۹۶۰ با حمایت آمریکا میان گرایش‌های ملی‌گرا، کردگرا و اسلام‌گرا در جامعه ترکیه ایجاد شد، اکنون در حال فروپاشی است. چنین اتحادی، نشانه‌ای از پایان مداخلات قدرت‌های هژمونیک خارجی در سیاست داخلی ترکیه تلقی می‌شود. این سخنان حاکی از آن است که از این پس، احزاب مذکور در قالب یک ائتلاف جدید (احتمالاً ادامه‌دار با عنوان ائتلاف جمهور) به همکاری خواهند پرداخت.

عصر مسلمانان و ملت‌های مظلوم

رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان در سخنرانی خود با یادآوری این‌که «جنگ استقلال، جنگ مشترک ترک‌ها، کردها، عرب‌ها و دیگر ملت‌های مسلمان بود و این پیروزی، ثمرهٔ اتحاد آنان است. ما همگی با هم، شعار "لا اله الا الله محمد رسول‌الله" را در دل‌ها حک کردیم»، تأکید کرد که بازآفرینی این اتحاد تاریخی در شرایط کنونی نیز ممکن است. در پس این سخنان، افقی فراتر از همکاری میان اقوام ترک، کرد و عرب نهفته است؛ افقی که متوجه تمامی مسلمانان و ملت‌های مظلوم جهان است.

جملهٔ رئیس‌جمهور که گفت: «از دوستان‌مان که نام‌شان نزد ما محفوظ است نیز سپاسگزاری می‌کنم»، حاکی از قدردانی از خدمت‌گزاران صادق و کارگزاران متعهدی است که در تحقق این چشم‌انداز نقش‌آفرین بوده‌اند.

اشاره تاریخی به سکاها (ایسکیت‌ها)

یکی از برجسته‌ترین بخش‌های این سخنرانی، اشاره کم‌سابقه رئیس‌جمهور اردوغان به قوم سکاها (ایسکیت‌ها) بود؛ قومی که از بزرگ‌ترین دولت‌های ترک‌تبار پیش از میلاد به شمار می‌آید. سکاها از اواخر قرن هشتم پیش از میلاد تا قرن سوم میلادی، قریب به یک‌هزار سال بر بخش‌های وسیعی از جهان حکمرانی کردند. جنگجویان سکا نه تنها بخش‌های عظیمی از قارهٔ اوراسیا را تحت کنترل خود درآوردند، بلکه در غرب، خاور نزدیک، هند و چین با تشکیل یک امپراتوری نوگرا، زمینه‌ساز پیدایش عصر فلسفه و دوران کلاسیک در دنیای باستان شدند. این قوم با فرهنگ شهری، ساختارهای دولتی منسجم، پوشش فاخر و اندیشه‌های فیلسوفانش، تأثیرات عمیقی بر تمدن بشری بر جای گذاشت.

طرح این مسئله از سوی رئیس‌جمهور بی‌دلیل نیست و می‌باید به‌طور ژرف مورد تأمل قرار گیرد. با نگاهی به نقشه‌ها و منابع تاریخی در خصوص سکاها، می‌توان به ژرفای این اشاره پی برد. مرزهای جغرافیایی که از شرق اروپا، شمال دریای سیاه، منطقهٔ وسیع قفقاز، درون سرزمین ایران و تا نواحی شرقی آسیا امتداد یافته، گویای وسعت این میراث تاریخی است. اهمیت این اشارات شاید در سال‌های آینده بیش از پیش آشکار گردد.

در مجموع، رئیس‌جمهور اردوغان با ایراد این سخنرانی، سرآغاز مرحله‌ای نوین را اعلام کرد. او از تحولی راهبردی و تمدنی سخن گفت که می‌تواند مسیر آینده ترکیه و منطقه را رقم بزند.

چشم‌انداز ۲۰۰۷ سازمان اطلاعات ملی (MİT) وارد مرحله‌ای تازه شد

در ششم جولای ۲۰۰۷، به مناسبت هشتادمین سالگرد تأسیس سازمان اطلاعات ملی ترکیه (MİT)، چشم‌انداز راهبردی نوینی از سوی این نهاد اعلام گردید. این چشم‌انداز که توسط رئیس وقت سازمان، آقای امره تانر، ارائه شد، اکنون وارد مرحله‌ای جدید شده است و باید از وی با احترام یاد کرد.

زنجیره‌ای از تحرکات آینده در راه است

ترکیه امروز کشوری است که دیگر در چارچوب‌های محدود گذشته نمی‌گنجد و به یک قدرت جهانی در حال ظهور تبدیل شده است. در آینده نزدیک، تحقق گام‌به‌گام این چشم‌انداز راهبردی محتمل است.

از ایاصوفیه تا مسجد اموی و مسجدالاقصی

پس از آزادی ایاصوفیه، این مسیر با آزادسازی مسجد اموی در دمشق ادامه یافت و در نهایت به مسجدالاقصی و فراتر از آن ختم خواهد شد. منطقه و جهان باید آماده گام‌ها و شگفتی‌های جدیدی باشد.

امروز و آینده، متعلق به ترک‌ها، کردها و عرب‌هاست

هیچ قدرتی دیگر نمی‌تواند مانع تحقق این اتحاد تاریخی و منطقه‌ای شود. پیروزی نهایی از آنِ کسانی است که به خداوند ایمان دارند.

نویسنده: آلپر تان

۱۳ جولای ۲۰۲۵