Son günlerde İran'ın başkenti Tahran başta olmak üzere birçok şehirde GPS tabanlı navigasyon sistemlerinde ciddi bozulmalar yaşanıyor. Sürücüler, kuryeler ve vatandaşlar, konumlarının Kanada, İzlanda veya ABD gibi uzak ülkelerde gösterildiğini bildiriyor. Bu durum, sadece günlük yaşamı aksatmakla kalmıyor; İran’ın askeri stratejileri kapsamında GPS sinyallerini kasıtlı olarak saptırdığı yönündeki iddiaları da gündeme taşıyor. Amaç, füze ve insansız hava araçlarını yanıltmak olabilir.
Bu kaotik durumun temelinde, küresel konumlama sistemi (GPS) sinyallerindeki ciddi aksamalar var. Yaşanan sorunlar, yalnızca ulaşım sürelerini ve yakıt tüketimini artırmakla kalmıyor, aynı zamanda hayatı tehdit edebilecek düzeyde karmaşaya yol açıyor.
GPS Nedir ve Nasıl Çalışır?
1978’de kurulan GPS, ABD Savunma Bakanlığı’na ait 24 uydudan oluşan bir sistemle başladı; günümüzde bu sayı 30’un üzerine çıktı. Sistem, cihazlara konum ve zaman bilgisi gönderiyor. Ancak uydu saatlerindeki küçük sapmalar bile (örneğin 1 milisaniyelik fark) 200–300 km’ye varan konum hatalarına neden olabilir.
Bozulma Nasıl Oluyor: Jamming ve Spoofing
GPS sistemleri iki yolla sabote edilebiliyor:
Tahran’da son dönemde yaşanan sorunlar, özellikle askeri bölgeler etrafında yoğunlaşıyor: Pasdaran, Paster, Niyavaran ve Velenjak gibi bölgelerde konumlar başka kıtaları göstermeye başladı. Özellikle İran liderinin ofisi, Savunma Bakanlığı, askeri üsler ve bazı güvenlik kurumlarının çevresi bu parazitlerin yoğunlaştığı alanlar.
Amaç: Dronları, Füze Sistemlerini ve Takip Teknolojilerini Kandırmak
GPS sistemlerinin bu şekilde bozulması, genellikle askeri amaç taşıyor. Özellikle hedefe yönlenen dronlar ya da güdümlü füzelerin sapmasını sağlamak için GPS verileri bilinçli olarak çarpıtılıyor.
İran, bu yöntemleri yalnızca savunma amaçlı değil, aynı zamanda hassas kişilerin hareketlerini gizlemek veya takibi zorlaştırmak için de kullanıyor. İran’ın GPS’i bozduğu ilk örnekler değil; 2010’lardan bu yana birçok kez bu tür parazitlerin özellikle askeri olaylarla eş zamanlı yaşandığı rapor edildi.
Hangi Ülkeler GPS Sinyallerini Saptırıyor?
Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA)’nin raporuna göre, GPS sinyallerinin saptırılması açısından en riskli bölgeler Orta Doğu’nun tamamı özellikle İsrail, İran ve Irak ile Ukrayna semaları ve genel olarak çatışma bölgeleridir. Hindistan ve Pakistan arasında son yaşanan gerilimde de iki ülkenin sınır hattında GPS sinyal bozulmaları gözlemlenmiştir.
7 Ekim Hamas saldırısından sonra İsrail, Hizbullah ya da İran’dan gelebilecek olası insansız hava aracı (İHA) ve füze saldırılarını saptırmak amacıyla ülke genelinde GPS sinyallerini bilinçli olarak bozdu. Özellikle 4 Nisan 2024 tarihinde, İran’dan saldırı beklenen bir dönemde, İsrail GPS uydu sistemini devre dışı bıraktı. Bu süre zarfında İsrail vatandaşları, cihazlarının yanlış konumlar gösterdiğinden şikayetçiydi tıpkı şu anda Tahran ve bazı İran şehirlerinde yaşanan sorunlar gibi.
Lübnan’da da benzer bir yöntem uygulandı. İsrail’in saldırılarını saptırmak amacıyla yapılan GPS müdahaleleri, sivillerin yön bulma uygulamalarında ciddi sorunlar yaşamasına neden oldu ve halkın tepkisini çekti.
