ABD ile Belarus arasında son dönemde hızlanan diplomatik temaslar somut sonuçlar verdi. Washington yönetimi, 2021 yılında dünyanın en büyük potaş gübresi üreticilerinden Belaruskali’ye uygulamaya koyduğu yaptırımları kaldırdığını açıkladı. Karar, Minsk’te Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko ile görüşen ABD Başkanı’nın Belarus Özel Temsilcisi John Cole tarafından duyuruldu.
Cole, açıklamasında, “Başkan Trump’ın talimatıyla ABD, potaşa yönelik yaptırımları kaldırıyor” dedi. ABD’li temsilci, bu adımın Belarus açısından önemli olduğuna işaret ederek, “Bunun Belarus açısından çok olumlu bir adım olduğunu düşünüyorum. Yaptırımları şu anda kaldırıyoruz” ifadelerini kullandı.
Yaptırımların kaldırılmasından yalnızca birkaç saat önce Belarus yönetimi dikkat çekici bir karara imza attı. Lukaşenko’nun basın servisi tarafından yapılan açıklamada, “Devlet Başkanı, Belarus Cumhuriyeti yasalarına göre casusluk ve terörizm dâhil farklı nitelikte suçlardan hüküm giymiş, çeşitli ülkelerin vatandaşı olan 123 kişiyi affetme kararı almıştır” denildi. Kasım ayı sonlarında serbest bırakılanlarla birlikte affedilen mahkûmların sayısı 156’ya ulaştı.
Serbest bırakılanlar arasında Nobel Barış Ödülü sahibi Ales Belyatski, eski cumhurbaşkanı adayı Viktor Babariko, muhalefet liderlerinden Maria Kolesnikova ve TUT.BY’nin eski genel yayın yönetmeni Marina Zolotova da yer aldı. Zolotova, 2023 yılında 12 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Ayrıca “Viasna” İnsan Hakları Merkezi’nden Valentin Stefanoviç ve Uladzimir Labkovich’in de affedildiği bildirildi. Affedilen 123 kişinin tamamı, Belarus vatandaşları da dâhil olmak üzere derhal Belarus’tan sınır dışı edildi. Serbest bırakılanlar arasında İngiltere, ABD, Litvanya, Ukrayna, Letonya, Avustralya ve Japonya vatandaşları bulunuyor.
ABD’li temsilci John Cole, Washington ile Minsk arasındaki temasların süreceğini belirterek, “İki ülke arasındaki ilişkiler normalleştikçe, giderek daha fazla yaptırım kaldırılacak” dedi ve gelecekte hiçbir kısıtlayıcı önlemin kalmamasını umduklarını ifade etti. Cole’a göre cuma günü başlayan ve cumartesi günü devam eden Lukaşenko ile görüşmeler “son derece verimli” geçti. Görüşmelerde ikili ilişkilerin yanı sıra Rusya-Ukrayna savaşının da ele alındığı, Lukaşenko’nun çatışmanın çözümüne ilişkin “yararlı öneriler sunduğu” belirtildi.
ABD, Batı’nın hile iddiaları nedeniyle tanımadığı 2020 Belarus başkanlık seçimlerinden bir yıl sonra, Ağustos 2021’de Belaruskali’yi yaptırım listesine almıştı. Ulusal İstatistik Komitesi verilerine göre Belarus, 2020 krizinden önce potaş gübresi ihracatından 2,4 milyar dolar gelir elde ediyor, bu gelir ülkenin toplam ihracatının yaklaşık yüzde 8’ini ve gayrisafi yurt içi hasılasının yaklaşık yüzde 4’ünü oluşturuyordu.
John Cole başkanlığındaki Amerikan heyeti eylül ayında da Minsk’i ziyaret etmiş, bu görüşmenin ardından Belarus makamları 51 mahkûmu cezaevlerinden serbest bırakarak Litvanya’ya sınır dışı etmişti. Son gelişmeler, Rusya’ya yakınlığıyla bilinen Belarus’un, mahkûm afları ve diplomatik açılımlar yoluyla ABD yaptırımlarını gevşetmede dikkat çekici bir “satranç hamlesi” yaptığını ortaya koyuyor.
