IOM verilerine göre, 1 Haziran – 5 Temmuz 2025 tarihleri arasında toplam 449.218 Afgan İran’dan geri döndü. Böylece, 2025 yılı başından bu yana İran’dan Afganistan’a dönenlerin sayısı 906.326’ya ulaştı. Sadece Haziran ayında 256.000 kişi ülkeye geri döndü; bu sayı şimdiye kadar görülen en yüksek aylık dönüş rakamı oldu.
IOM Genel Direktörü Amy Pope, duruma ilişkin şu ifadeleri kullandı:
“İran’dan gelen bu denli büyük bir göç dalgası, kısa süre önce Pakistan’dan yaşanan yoğun dönüşlerin hemen ardından geldiği için, halihazırda zayıf olan insani müdahale kapasitesine büyük bir baskı oluşturuyor. İnsanlar yalnızca üzerlerindeki kıyafetlerle, yorgun ve acil yiyecek, sağlık ve destek ihtiyacıyla geri dönüyor. Bu tablo son derece endişe verici ve uluslararası toplumdan acil ve güçlü bir yanıt gerektiriyor. Afganistan bu yükü tek başına taşıyamaz.”
Geri dönenlerin %70’i zorla sınır dışı edilirken, %99’u belgelerden yoksundu. Sadece 25 Haziran günü, 28.000’den fazla kişi Afganistan’a döndü.
İran Başsavcısı Muhammed Movahedi Azad, geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada, ülkede yasa dışı şekilde kalan tüm yabancılara özellikle Afganlara en kısa sürede İran’ı terk etmeleri çağrısında bulundu ve aksi halde yasal işlem başlatılacağını duyurdu.
İran makamlarının Nisan ayında verdiği bilgilere göre, ülkede 6 milyondan fazla Afgan yaşıyor ve bunların yaklaşık 2.5 milyonu herhangi bir yasal statüye sahip değil. Artan ekonomik sıkıntılar ve kamuoyundaki hoşnutsuzluk nedeniyle, İran hükümeti göçmenlere yönelik kontrolleri sıkılaştırmış durumda. Özellikle Haziran ayında İran ile İsrail arasında patlak veren 12 günlük çatışmanın ardından bazı Afganların casuslukla suçlanması, kamuoyundaki gerilimi artırdı.
İran’ın Kabil’deki üst düzey diplomatı Ali Rıza Bikdeli, bu hafta Dogarun sınır kapısını ziyaret ederek, Afgan yetkililerle iş birliği içinde dönüş sürecini "insani ve düzenli" şekilde yürütme sözü verdi.
IOM, Herat ve Nimruz vilayetlerinde ve İslam Kala ile Milak sınır kapılarında, Haziran ayında 23.000’den fazla kişiye acil yardım sağladı. Sunulan hizmetler arasında gıda, geçici barınma, ulaşım, sağlık, psikososyal destek ve kadınlar ile çocuklara yönelik nakit yardımı yer alıyor.
IOM, "Dönüşlerin güvenli, onurlu, gönüllü ve karşılayıcı topluluklar için yönetilebilir olması gerekir" vurgusunu yaparak, yerel hizmetlerin çökme noktasına geldiğini ve hem dönenler hem de yerel halk için temel ihtiyaçlara erişimin tehdit altında olduğunu bildirdi.
Bölgesel Eğilimler Kötüleşiyor
Nisan – Mayıs ayları arasında, Pakistan’ın "Yasadışı Yabancılar İade Planı (IFRP)" kapsamında tek bir ayda yaklaşık 110.000 Afgan zorla ülkesine gönderildi. Eylül 2023’ten bu yana İran ve Pakistan’dan dönen belgesiz Afganların sayısı 2.43 milyonu geçti ve bunların yarıdan fazlası zorla sınır dışı edildi.
IOM Operasyonlardan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Ugochi Daniels, şunları kaydetti:
“Afganistan’a dönen insanların büyük çoğunluğu son derece kırılgan durumda; evlerini, eşyalarını ve işlerini arkalarında bırakmak zorunda kaldılar. Bu kadar hassas bir dönemde, uluslararası topluma çağrımız, acil insani ihtiyaçların karşılanmasına yardımcı olmalarıdır.”
IOM, Eylül 2023’ten bu yana bir milyondan fazla Afgan’a varış sonrası yardım ulaştırdı. Ancak mevcut fon yetersizliği nedeniyle ihtiyacı olanların yalnızca %10’una ulaşabildiğini duyurdu.
IOM’un Afganistan Temsilcisi Mihyung Park, şu uyarıyı yaptı:
“Pakistan’dan da yeni bir büyük göç dalgası başlamışken, sahadaki ihtiyaçlar hızla artıyor – hem sınır bölgelerinde hem de geri dönenleri karşılamaya çalışan yerel toplumlarda.”
IOM ve ortakları, koşullar elverişli hale gelene kadar zorla geri gönderme işlemlerinin durdurulması çağrısını yineliyor. Fon eksikliği ve bölgesel iş birliği sağlanamazsa, bu durumun bölgesel istikrarsızlığı körükleyebileceği konusunda da uyarıyor.
Diğer İçerikler
