Azerbaycan, Hazar Denizi üzerinden Türkistan ile Türkiye arasında bir köprü işlevi görmektedir. Ancak Sovyetler döneminde Azerbaycan’ın batısındaki toprakların parça parça Ermenistan’a devredilmesi sonucu “Türkün kapısı” Nahçıvan ile Azerbaycan’ın ana karası arasındaki bağlantı kopmuş ve Nahçıvan, ekslav bir bölgeye dönüşmüştür.
2023 yılı 19-20 Eylül tarihlerinde gerçekleştirilen antiterör operasyonuyla Karabağ’ın Rus barış gücüne ihtiyaç duyulmaksızın Azerbaycan’a tamamen entegre edilmesiyle Turan’ı ayıran tek engel olan 43 kilometrelik Zengezur Koridoru gündemin merkezine yerleşmiştir.
Süreç içinde Türkiye ile Türkistan’ı birleştirecek yollar için farklı alternatifler ortaya çıkmıştır:
1. Zengezur Koridoru:
Zengezur Koridoru projesi bu bölgeden açılacak kara ve demiryolu ulaşımıyla Azerbaycan'ı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti üzerinden doğrudan Türkiye'ye bağlamayı amaçlıyor. Bu yol, Turan Yolu ile Türkistan coğrafyasını birbirine bağlayacak.
2020 yılındaki 2. Dağlık Karabağ Savaşı Rusya’nın arabuluculuğunda imzalanan bir ateşkes anlaşmasıyla sona erdi. Anlaşmanın 9’ncu maddesinde “Tarafların mutabakatı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ni Azerbaycan’ın Batı bölgelerine bağlayan yeni ulaşım bağlantılarının inşası gerçekleştirilecektir” denilmesine rağmen bağlantı bir türlü gerçekleşmedi. Aliyev, 2025’in başında yaptığı bir açıklamada “Dört yıldan uzun bir süredir bunun [Zengezur Koridoru] müzakereler yoluyla çözülmesini istiyoruz. Daha ne kadar beklememiz gerekecek ve neden?” demişti.
Azerbaycan’ın önceliği bir yandan soydaşlarının yaşadığı Nahçıvan ile engelsiz bir erişim kurmak diğer yandan Türkiye ile doğrudan komşu olmak ve Turan Yolu’nu açmaktı.
2. Barış Kavşağı:
2023-2025 yılları arasında barış görüşmelerinde Ermenistan’ın Zengezur Koridoru’na alternatif olarak Ermenistan’ın sunduğu proje; Hazar Denizi'ni Akdeniz'e ve Basra Körfezi'ne bağlayarak Ermenistan, Türkiye, Azerbaycan, İran ve Gürcistan arasında ticaret, enerji ve insan akışını kolaylaştırmak için önemli ulaşım ve iletişim altyapısı yatırımlarını öngörüyor.
Bir “koridor” yapısından ziyade, normal sınır geçişlerinin bulunduğu bu sistemde güvenliğin tamamen Ermenistan birlikleri tarafından sağlanması, herhangi bir uluslararası garantörlük mekanizması bulunmaması, sınır kontrollerinin ise Ermenistan tarafından yürütülmesi öngörülüyor.
3. Aras Güzergâhı:
Zengezur Koridoru’na alternatif bir güzergâh olarak gündeme gelen bu seçenek, Azerbaycan ve İran tarafından Zengezur Koridoru’na ve diğerlerine alternatif olacak (duruma göre Ermenistan’ bypass edecek) şekilde müzakereler yürütülüyor. İran-Azerbaycan sınırında Aras üzerine yapılacak yeni bir köprüyle entegre edilecek bu yol İran’ın Doğu Azerbaycan vilayeti üzerinden Nahçıvan’a bağlanacak. 2024 Haziran ayında Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın yaptığı açıklamada, bu konuda İran ile görüşmeler yürütüldüğü ifade etmişti.
4. TRIPP (Trump Route for International Peace and Prosperity):
Bu projenin ismi ilk kez 7 Ağustos 2025’te, Washington toplantısından yalnızca bir gün önce gündeme geldi. ABD’nin alternatif olarak sunduğu bu proje, aslında koridor sisteminin aynısıydı. Tek farkı, garantörlük görevini resmi bir ülke veya askeri güç yerine, ABD menşeli yatırım şirketlerin 99 yıllığına projeyi işletmesini üstleniyor olmasıydı. Nahçıvan’a engelsiz geçiş maddesinin yer alması, Türkiye ve Azerbaycan’ın desteklediği Zengezur Koridoru fikrine paralellik arz ediyor.
Ermenistan başbakanı Paşinyan’ın açıklamasına göre, bu yolun güvenliği Ermenistan güvenlik güçleri tarafından sağlanacak, yatırımcı şirketler de özel güvenlik bulundurabilecek ancak faaliyetlerinde Ermenistan yaslarına bağlı olacak. Öte yandan imzalanan mutabakatta yolun Azerbaycan kısmında ABD’nin hiçbir girişimi bulunmuyor.
Türkiye ve Azerbaycan bakımından bu dört güzergâhın hepsinin tek hedefinin Turan’a ulaşmak olması, yüzyıllardır beslenen hayalin artık kaçınılmaz bir şekilde gerçeğe dönüştüğünü göstermektedir. Washington görüşmeleri sonrasında, Ermenistan’ın Zengezur Koridoru’na en yakın çözümü kabul etmesi ise tıkanan projenin gerçekleştirilmesi yolunda Türkiye ve Azerbaycan adına diplomatik bir başarıdır.
Washington da imzalanan mutabakattan sonra “Trump Koridoru” ya da “Trump Rotası” olarak adlandırılan aslında Azerbaycan ve Türkiye’nin “Zengezur Koridoru”, Ermenistan’ın ise “Syunik Koridoru” olarak adlandırdığı güzergahtan farklı olmayan yol, Ermenistan için ABD yatırımcılarını teşvik eden bir proje olarak sunuldu.
Diğer İçerikler
