İran’da Mayıs 2025’te başlayan kamyoncu grevleri, ağır ekonomik koşullar ve hükümet politikalarına bir tepki olarak ortaya çıktı. Ülkenin güneyinde önemli bir liman kenti olan Bender Abbas’ta başlayan protestolar kısa süre içerisinde ülkenin dört bir yanına yayıldı. Protestoların başlıca gerekçeleri: düşük ücretler, artan maliyetler, yakıt fiyatlarındaki artış, adaletsiz taşıma ücretleri ve komisyonlar, yakıt kotalarının azaltılması ve sendikal hakların kısıtlanması olarak belirtildi. Bender Abbas Limanında meydana gelen patlamanın ardından birçok şoförün hayatını kaybetmesi, patlamalarda tırların hasar görmesi, Afganistan’dan gelen tır şoförlerinin Doğarun sınır kapısından geçişi de grev ve protestoların ortaya çıkmasına yol açan unsurlar olarak dikkat çekti.
Sendikaların Rolü ve Protestoların Dinamikleri:
Bu protestoların büyümesiyle, İran Genelindeki Kamyoncular ve Sürücüler Örgütleri Birliği bir açıklama yaparak, şoförlerin bir hafta süreyle greve gideceklerini duyurdu. Aynı dönemde hükümetin mazot sübvansiyonlarını hedef alarak, kaçakçılıkla mücadele için üçlü mazot kotası getirmesi, şoförlerde daha fazla endişeye yol açtı. Başlangıçta İran’ın bazı bölgelerinde sınırlı bir şekilde başlayan grev, sosyal medyada protestocuların görüntülerinin yayımlanması ve diğer şoförlerin katılım çağrılarıyla birlikte diğer şehirlere de yayıldı. Öte yandan, greve katılmayan veya yoldan geçmek isteyen bazı tırların camlarının kırıldığı, tehdit ve arbede yaşandığına dair birtakım görüntü ve haberler de gelmeye başladı. Tır Şoförleri Sendikası, şoförleri greve katılmaya teşvik ederken, aynı zamanda şiddetten kaçınmaları ve meslektaşlarının araçlarına zarar vermemeleri çağrısında bulundu.
Sürücülere verilen devlet desteğinin azaltılacağı ve kamyon ile otobüs sürücülerinin sigorta primlerinin yaklaşık 1 milyon 400 bin tümenden, 3 milyon 300 bin tümene çıkarılacağı, devlet desteğinin yalnızca deneyimli sürücülere verileceği ve yeni sürücülerin bu destekten yararlanamayacağı açıklandı. Ancak sürücüler, bu zam yapılmadan önce bile sigorta primlerini ödemekte zorlandıklarını dile getirdi. Bazı sürücüler ise, Bender Abbas Limanı’ndaki patlamalarda kamyonlarının zarar gördüğünü, ancak sigortadan tazminat alamadıklarını, buna rağmen her ay hasar görmüş kamyonlarının taksitlerini her ay ödemek zorunda oldukları ifade etti.
İran Genel Tır Şoförleri ve Taşıyıcılar Birliği, grevin altıncı gününde yayımladığı bildiride grevlerin 130 şehre yayıldığını açıkladı ve Kirmanşah’ta 11 sürücünün gözaltına alındığını duyurdu. Sendika, bu gözaltıları “adalet arayışının yükselen dalgası karşısında çaresizliğin bir işareti” olarak nitelendirdi ve gözaltına alınan sürücülerin koşulsuz ve derhal serbest bırakılmasını talep etti. Gelen haberlere göre, İslâmâbâd-ı Garp kentinden bir kamyon şoförü ve sosyal medya içerik üreticisi olan Şehab Darabi, kamyoncu grevlerine verdiği destek nedeniyle 27 Mayıs gözaltına alındı ve bilinmeyen bir yere götürüldü. Kamyoncular Birliği, yayımladığı bildiride bu haberi doğrulayarak, İstihbarat Bakanlığı görevlilerinin Darabi’nin evine baskın düzenlediğini, onu ailesinin gözü önünde şiddet ve darp ile gözaltına aldığını belirtti. Darabi, gözaltına alınmadan önce yayımladığı bir videoda, kamyoncu grevlerine verdiği destek nedeniyle sosyal medya platformlarındaki iki hesabının erişime kapatıldığını açıklamıştı.
Tepkiler ve Resmi Açıklamalar:
Kamyoncular Sendikası yayımladığı bildiride, gözaltıların kamyoncuların kararlılığını asla zayıflatmadığını, aksine grev iradesini daha da güçlendirdiğini vurguladı. Fatemeh ve Muhammed Hüseyin Sepehri (siyasi tutuklular ve Ali Hamanei’in istifasını talep eden mektubu imzalayan isimlerden) 28 Mayıs’ta kamyoncuların ülke çapındaki grevine destek verdiklerini açıkladı. Aynı günlerde, İran’ın Rehberi Ali Hamanei, Mesud Pezeşkiyan hükümetinin valileriyle yaptığı toplantıda, bazı kişilerin “İran’da sistematik yolsuzluk olduğunu ispatlamaya çalıştığını” ancak bunun yalan olduğunu ve “sistemin temiz” olduğunu ifade etti.
Kamyoncu ve sürücülerin protesto dalgası, 19 Mayıs 2025 tarihinde Bender Abbas’ta, İran Genel Kamyoncular ve Sürücüler Birliği’nin çağrısıyla başladı ve İran’ın onlarca şehrinde eşgüdümlü bir şekilde devam etti. Kamyoncular Sendikası, 135 şehirde grevlerin koordineli şekilde yürütüldüğünü, Nissan ve Snapp şoförleri ile diğer meslek gruplarından sürücülerin de bu greve katıldığını duyurdu. Tebriz’den gönderilen bir videoya göre, 28 Mayıs sabahı saat 02.00’de, Doğu Azerbaycan eyaletinin ana güzergâhlarından biri olan Kesayi Otoyolu’nun tamamen boş olduğu ileri sürüldü. Aynı gün Saveh Otoyolu’ndan gönderilen başka bir videoda, bu yolun da kamyon trafiğinden tamamen arınmış olduğu bildirildi. Ekberi; Düzenli ve kurallara uygun çalışan sürücülere devletin belirlediği fiyattan yeterli yakıt sağlandığına emin olunmadan, üç fiyatlı sistemin uygulanmayacağını söyledi. Ayrıca, Mesud Pezeşkiyan hükümetinin sözcüsü Fatemeh Mohacerani de 28 Mayıs’ta yaptığı açıklamada, kamyoncuların elektronik yük belgesinde belirtilen rotaya sadık kaldıkları sürece yakıt fiyatında herhangi bir değişiklik olmayacağını bildirdi.
Ülkede giderek kötüleşen ekonomik koşullar, bir süredir yaşanan enerji krizi, son olarak da yaşanan Kamyoncu Protestoları ve bu protestoların ABD ile yaptırımların kaldırılmasına yönelik görüşmelerin sürdüğü bir dönemde gerçekleşiyor olması, İran yönetimine yönelik baskıların önümüzdeki dönemde daha da artmasına neden olacaktır.
KAYNAKÇA:
Diğer İçerikler
