İstanbul’da 25 Temmuz’da yapılan ilk temasların ardından, İran ile Avrupalı ülkeler arasında nükleer görüşmeler Cenevre’de yeniden başladı. İran devlet televizyonunda yer alan açıklamada, “Cenevre’de dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde yeni bir müzakere turu düzenlenecek” denildi.
Görüşmeler, Haziran ayında İsrail ile İran arasında patlak veren savaş ve ABD’nin İran’ın nükleer tesislerine düzenlediği saldırılar nedeniyle askıya alınmıştı. İran, İsrail’in bombardımanının ardından Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) saldırıları kınamayı reddettiğini belirterek BM denetim organı ile iş birliğini durdurmuştu.
Avrupa üçlüsü – Britanya, Fransa ve Almanya – İran’ın uranyum zenginleştirmeyi sınırlamaması ve denetimlere kapı açmaması halinde, 2015 tarihli nükleer anlaşmadaki “geri dönüş mekanizmasını” (snapback) devreye sokmakla tehdit ediyor. Bu adım, kaldırılan BM yaptırımlarının yeniden yürürlüğe girmesi anlamına gelecek. Ancak İran, bu mekanizmanın yasal olmadığını savunuyor ve Avrupalıların kendi taahhütlerini yerine getirmediğini öne sürüyor.
2015’te imzalanan Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA), İran’a yaptırımların kaldırılması karşılığında nükleer programını sınırlandırma yükümlülüğü getirmişti. Ancak 2018’de dönemin ABD Başkanı Donald Trump’ın anlaşmadan çekilmesi ve ağır yaptırımları geri getirmesi, İran’ın da kendi kısıtlamalarını terk etmesine yol açtı.
Snapback mekanizmasının devreye sokulma süresi Ekim’de doluyor. Avrupa, İran’ın Washington ile görüşmelere dönmesi ve UAEA ile iş birliğini yeniden başlatması halinde süreyi uzatabileceğini belirtti. Ancak İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, Avrupalıların böyle bir hakka sahip olmadığını söyledi.
Öte yandan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın yaptığı telefon görüşmesinde, tarafların nükleer dosyayı ele aldığı bildirildi. Tahran, Putin’in “İran’ın zenginleştirme hakkına” desteği için teşekkür ettiğini açıkladı.
