24 Temmuz 2025 sabahı itibarıyla Tayland-Kamboçya sınırındaki gerilim ölümcül bir boyut kazandı. Özellikle Ta Moan Thom, Ta Krabei ve Ta Muen Thom gibi tartışmalı tapınak bölgelerinde başlayan çatışmalar, hem kara hem hava saldırılarıyla geniş çaplı bir askerî operasyona dönüştü.
Tayland Hava Kuvvetleri, altı F-16 uçağından en az birini kullanarak Kamboçya topraklarında bir askerî hedefi vurduğunu doğruladı. Kamboçya ise BM-21 roket sistemleri ve ağır topçularla Tayland tarafındaki sivillere ve askerî noktalara karşılık verdi.
Tayland Sağlık Bakanlığından rapora göre, Tayland’da 11 sivil (aralarında 8 yaşında bir çocuk) ve 1 asker hayatını kaybetti. Tayland, Kamboçya'yı sivil tesislere saldırmakla "savaş suçu" olarak suçladı. Kamboçya ise henüz sivil kayıpları hakkında açıklama yapmadı; ancak iki bölgesel karargâhın Tayland hava saldırısıyla yok edildiği bildirildi.
Diplomatik Kopuş: Büyükelçiler Geri Çağrıldı, Sınırlar Kapandı
Tayland ile Kamboçya arasında tırmanan gerilim, diplomatik cephede de sert sonuçlar doğurdu. Bangkok yönetimi, Kamboçya Büyükelçisini sınır dışı ederken, kendi büyükelçisini Phnom Penh’den geri çağırdı. Kamboçya da buna karşılık olarak Bangkok’taki tüm diplomatik personelini geri çekti ve Taylandlı yetkilileri ülkeden çıkardı. Krizin ardından Tayland, tüm kara sınır kapılarını kapatma kararı aldı. Tayland’ın Phnom Penh Büyükelçiliği, ülkedeki vatandaşlarına “derhal tahliye” çağrısı yaparken, ABD de sınır bölgelerinde bulunan vatandaşlarını yerel yetkililerin uyarılarına dikkatle uymaları konusunda uyardı.
Çatışmanın Kıvılcımı: Kara Mayınları ve Tarihî Tapınaklar
Gerilimin doğrudan tetikleyicisi, son günlerde yaşanan kara mayını patlamaları oldu. Bu patlamalarda beş Tay askerleri ağır yaralanırken, bir asker bacağını kaybetti. Bangkok yönetimi, bu mayınların Kamboçya tarafından son dönemde döşendiğini savunuyor. Phnom Penh ise suçlamayı reddederek, patlamaları geçmiş savaşlardan kalma mayınlara bağlıyor.
Sınır hattında yaşanan bu tarz olaylar yeni değil. Özellikle tapınaklar etrafındaki arazi egemenliği konusundaki anlaşmazlık, 1962 tarihli Preah Vihear kararıyla kısmen çözülmüş görünse de, çevre bölgeler üzerindeki hak iddiaları, defalarca askerî çatışmalara neden olmuştu. Mayıs 2025’te yaşanan bir çatışmada bir Kamboçyalı askerin ölmesi, bugünkü gerilimin öncülü olarak değerlendiriliyor.
İç Politik Yansımalar: Tayland’da Siyasi Kriz
Gerilimin Tayland iç siyasetinde de yansımaları oldu. Başbakan Paetongtarn Shinawatra, eski Kamboçya Başbakanı Hun Sen ile yaptığı özel bir telefon görüşmesinin sızdırılmasının ardından, krizi kötü yönettiği gerekçesiyle etik kurul tarafından görevinden geçici olarak uzaklaştırıldı. Bu durum, sınır çatışmasını yalnızca bir dış politika krizi değil, aynı zamanda bir iç siyasi türbülans haline de getirdi.
Diplomatik Süreçte Tıkanıklık: Eski MoU, ICJ ve Başarısız Sınır Komisyonu
Tayland–Kamboçya krizinde diplomatik ve kurumsal süreçler gerilimi azaltmak yerine derinleştiriyor. Tayland, 2000 tarihli Arazi Sınırı İnceleme ve Tayin Mutabakat Muhtırası’nı (MoU) hâlâ geçerli referans olarak görürken, Kamboçya bu anlaşmanın “modasının geçtiğini” savunuyor. 14 Haziran 2025’te Kamboçya’da toplanan Ortak Sınır Komisyonu (Joint Boundary Commission, JBC) toplantısı dört tartışmalı bölgeyi (Mom Bei, Ta Moan Thom, Ta Moan Tauch ve Ta Krabei) gündeme bile almadı ve herhangi bir çözüm üretemeden sona erdi.
Kamboçya, bu dört alan için Uluslararası Adalet Divanı’na (ICJ) başvurmayı planlıyorken Tayland ise ICJ kararlarının genellikle Kamboçya lehine çıktığını iddia ederek sorunu sadece iki taraflı mekanizmalarla çözmek istiyor. Bugün itibarıyla taraflar arasında hâlâ 800 kilometreden fazla sınır hattında egemenlik anlaşmazlıkları devam ediyor. Bu sorunların kökeninde ise Fransa’nın sömürge dönemi haritaları ve sınır çizimleri yer alıyor. Bu sınırlandırmalar gerçek saha durumunu gözetmeden yapılmış ve yıllar içinde iki ülke arasında kronikleşen egemenlik anlaşmazlıklarına yol açmış durumda.
ASEAN’ın Krizle Sınavı
Krizde dikkat çeken bir diğer unsur ise ASEAN’ın arabuluculuk rolünün zayıf kalması. Bu kriz, ASEAN’ın 2008–2011 döneminde yaşanan benzer çatışmalarda olduğu gibi sessiz kalıp kalmayacağını test edecek. Kamboçya ve Tayland’ın daimi üyesi olduğu ASEAN, “iç işlerine karışmama” ilkesi nedeniyle çoğu zaman tarafsız kalmayı tercih ediyor. Ancak şu anki çatışmanın bölgesel istikrarı tehdit etmesi, örgütü daha aktif bir rol almaya zorlayabilir.
Günümüzde ASEAN Genel Sekreterliği görevini yürüten Kamboçyalı Kao Kim Hourn’un konumu, özellikle Tayland kamuoyunda örgütün tarafsızlığına dair şüpheler yarattı. Bu durum, 2008’deki benzer bir sınır krizini hatırlatıyor; o dönemde Genel Sekreter Surin Pitsuwan bir Taylandlıydı ve Phnom Penh yönetimi ASEAN’ın arabuluculuk girişimlerini “taraflı” olarak değerlendirmişti. Bugünkü benzer konumlanma, her iki ülkenin de ASEAN nezdindeki çözümlere mesafeli yaklaşmasına neden oluyor ve bölgesel bir çıkış yolunu zorlaştırıyor.
Öte yandan, çatışmaların başlamasından bu yana tarafların hiçbiri ASEAN’dan resmi bir arabuluculuk talebinde bulunmadı.
Diğer İçerikler
