İran, İsrail'in nükleer tesislere yönelik saldırılarının ardından, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’ndan (NPT) çekilme sürecini başlatabileceğini açıkladı. İran Parlamentosu’na bu yönde bir yasa tasarısı sunulmuş durumda ve yetkililer, sürecin hızlı biçimde ilerleyeceğini belirtiyor.
İran, bu anlaşma kapsamında nükleer silah geliştirmemeyi ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (IAEA) denetimlerine açık olmayı taahhüt etmişti. Ancak son gelişmeler sonrasında Tahran yönetimi, bu yükümlülüklerin artık ulusal çıkarları korumadığını savunuyor.
Cumhurbaşkanı Mahmud Pezeşkian Ayetullah Humeyni'nin , nükleer silah üretiminin caiz olmadığı ile ilgili tarihi fetvasına atıfta bulunmuştu. Buna rağmen İran Meclisi’nde birçok milletvekili, İsrail’in saldırılarına karşı daha caydırıcı politikalar izlenmesi gerektiğini ve NPT’nin İran’ı tek taraflı olarak bağladığını ifade ediyor.
İran, uranyum zenginleştirme çalışmalarının barışçıl ve bilimsel amaçlar taşıdığını savunurken, İsrail ise bu faaliyetlerin nükleer silah eşik kapasitesine ulaştığını iddia ederek 13 Haziran'dan bu yana İran’daki kritik nükleer altyapıyı hedef alan saldırılar düzenliyor.
Eğer yasa tasarısı kabul edilir ve yürürlüğe girerse, İran Anlaşmanın 10. maddesi uyarınca Birleşmiş Milletler'e resmî bildirimde bulunarak çekilme sürecini başlatabilecek. Bu durumda 90 günlük bir geçiş süresi başlayacak ve ardından IAEA denetimleri sona erecek. Bu da İran’ın nükleer programının uluslararası denetim dışı kalması anlamına gelecek.
Analistler, böyle bir adımın İran'ı Kuzey Kore benzeri bir modele sürükleyebileceğini, Batılı ülkelerin ve bölgesel aktörlerin ise sert diplomatik ve ekonomik yaptırımlar uygulayabileceğini öngörüyor.
Hatırlanacak olursa, NPT 1968 yılında imzaya açılmış ve İran da bu anlaşmayı 1 Temmuz 1968’de imzalamış, 2 Şubat 1970 tarihinde ise resmen onaylamıştı.
Anlaşmanın temel hedefleri şunlardır:
1.Nükleer silahların yayılmasını önlemek
2.Nükleer silaha sahip devletlerin sayısını sınırlamak
3.Barışçıl nükleer teknolojinin paylaşımını sağlamak
4.Uzun vadede nükleer silahsızlanmayı teşvik etmek
Bu gelişmeler, sadece İran’ın değil, bölgedeki nükleer denge ve küresel güvenlik sisteminin de ciddi biçimde sorgulanmasına neden olabilir.
