Son zamanlarda gündemden düşmeyen Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA), İran’ın nükleer faaliyetlerini izlemek amacıyla kullandığı MOSAIC adlı gelişmiş yazılımın, yalnızca denetim değil aynı zamanda istihbari ve askeri hedefleme amacıyla kullanıldığı öne sürülüyor. ABD finansmanıyla geliştirilen ve Palantir firmasının yapay zekâ araçlarını içeren bu sistemin, yıllardır İranlı bilim insanlarını ve nükleer tesisleri hedef almak için veri topladığı iddia ediliyor. The Cradle gazetesinde yer alan analize göre, IAEA'nın denetim faaliyetleri artık tarafsız gözetimden ziyade, savaşa hazırlık niteliği taşıyan stratejik bir casusluk mekanizmasına dönüşmüş durumda.
Gizli Entegrasyon ve Şeffaflık Sorunu
Analize göre, MOSAIC isimli gelişmiş veri analiz platformu, 2015 yılında dönemin ABD Başkanı Barack Obama yönetimi tarafından İran’la imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) anlaşmasına sessizce entegre edildi. Yazılım, nükleer tesislerden elde edilen görüntüler, sensör verileri ve belge arşivleri gibi devasa bir veri setini analiz ederek, denetçilerin İran'daki faaliyetleri izlemesini sağladı. Ancak, bu teknolojinin varlığı ve kapsamı, 2018’de Bloomberg tarafından yayımlanan bir haberle gün yüzüne çıktı.
İstihbarat mı, Denetim mi?
MOSAIC’in, yalnızca nükleer faaliyetleri izlemekle kalmayıp aynı zamanda “askeri hedefleme aracı” işlevi gördüğü iddia edildi. Yazılımın, sosyal medya içerikleri, uydu görüntüleri ve açık kaynaklı bilgilerle birlikte kullanılarak İranlı nükleer bilim insanlarının ve tesislerin haritalandırılmasında rol oynadığı öne sürüldü. Bu durumun, suikastlara zemin hazırladığı ve IAEA’nın istihbarat servislerine bilgi sızdırdığı yönünde İran’daki endişeleri artırdığı belirtildi.
IAEA Tarafsızlığını Kaybediyor mu?
Analizde, IAEA tarafından yürütülen denetimlerin giderek “gizli veri toplama”ya dönüştüğü, bu verilerin doğruluğunun ise şüpheli kaynaklara dayandığı ifade edildi. Özellikle İsrail istihbarat örgütü Mossad’ın ele geçirdiği belgelerin doğruluğu tartışmalı olmasına rağmen, bu belgelerin MOSAIC'e entegre edilmesiyle İran’a yönelik ani denetimlerin sayısının arttığı ileri sürüldü.
MIT Technology Review gibi saygın bilimsel kaynaklar tarafından “önleyici suç algoritmaları”nın güvenilmez olduğunun kanıtlandığı belirtilerek, MOSAIC’in Palantir’in tartışmalı tahmine dayalı polis yazılımlarına benzer bir biçimde çalıştığı ifade edildi.
Yüksek ABD Finansmanı ve Gizli Hedefler
MOSAIC platformunun, büyük oranda ABD tarafından finanse edildiği ve yaklaşık 44 milyon dolarlık bütçeyle geliştirildiği aktarıldı. ABD'nin IAEA'ya yaptığı yıllık katkının 100 milyon doları aştığı, buna ek olarak 90 milyon dolardan fazla “bütçe dışı katkı” sağlandığı belirtildi. Bu mali desteğin, özellikle İran’a yönelik denetim sistemlerini güçlendirmeyi hedeflediği değerlendirildi.
İran İş Birliğini Askıya Aldı
13 Haziran’da İsrail’in İran’a yönelik saldırısının ardından, IAEA’nın hazırladığı ve yeni bir kanıt sunmadan İran’ın nükleer silah geliştirmeye devam edebileceğini öne süren bir raporun yayımlandığı hatırlatıldı. Bu raporun, saldırıdan bir gün önce IAEA Yönetim Kurulu tarafından İran’ın “yükümlülüklerini ihlal ettiği” gerekçesiyle kınanmasına zemin hazırladığı vurgulandı.
İran, bu gelişmeler üzerine IAEA ile iş birliğini tamamen askıya aldı, denetim kameralarını söktü ve ajansın başkanı Rafael Grossi'nin tesisleri ziyaret etme talebini reddetti. İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçi, Grossi'nin ısrarını "kötü niyetli ve anlamsız" olarak değerlendirdi.
IAEA Batının İstihbarat Aracına mı Dönüştü?
The Cradle’de yayınlanan analize göre, IAEA’nın MOSAIC platformuyla yürüttüğü faaliyetler artık yalnızca nükleer silahların yayılmasını önlemeye yönelik değil. Analizde, bu sistemin hedef ülkelerin nükleer tesislerini ve bilim insanlarını askeri operasyonlara hazırlık amacıyla haritalandırmak için kullanıldığı öne sürüldü. Bu bağlamda, IAEA'nın bağımsız ve tarafsız bir denetim kurumu olarak meşruiyetini kaybetme riskiyle karşı karşıya olduğu belirtildi.
Analizde, IAEA ile hâlâ iş birliği içinde olan devletlerin, bu teknolojik yapı içinde yalnızca denetlenmediklerini, aynı zamanda "savaş için haritalandıklarını" da hesaba katmaları gerektiği vurgulandı.
