Gerginliğin temelinde yatan en önemli konulardan biri, Batı Afrika’da kullanılan ortak para birimi CFA frangına ilişkin ideolojik ve politik görüş ayrılığı. Fildişi Sahili lideri Ouattara, Fransa'nın kurduğu bu para birimini bölge ekonomisi için istikrar kaynağı olarak görüp savunurken, Burkina Faso’nun askeri lideri Traoré ise CFA frangını "sömürgeci geçmişin bir devamı" olarak nitelendiriyor. Traoré, bu para biriminin Batı Afrika ülkelerinin gerçek bağımsızlığını engellediğini savunarak, alternatif ekonomik modeller çağrısı yapıyor.
Anlaşmazlığın büyümesine yol açan bir diğer kritik gelişme ise, Burkina Faso yönetiminin Nisan 2025’te Devlet Başkanı Traoré’ye yönelik bir suikast girişimi iddiası oldu. Burkina Faso hükümeti, bu girişimin arkasında Fildişi Sahili Devlet Başkanı Alassane Ouattara ve Nijerya Devlet Başkanı Bola Tinubu’nun bulunduğunu öne sürüyor. Her iki lider bu suçlamaları reddetse de, bölgesel diplomasi üzerindeki etkileri hâlâ hissediliyor.
WAEMU içinde derinleşen bu siyasi ve ekonomik görüş ayrılıkları, birliğin ortak karar alma süreçlerini tıkarken, bölgesel entegrasyon hedeflerini de sekteye uğratıyor.
Mevcut kriz, yalnızca kişisel ya da siyasi farklılıklardan kaynaklanmıyor; aynı zamanda Batı Afrika’daki daha büyük bir ideolojik çatışmayı yansıtıyor. CFA frangı üzerinden yaşanan tartışmalar, Fransa'nın bölgede süregelen etkisi ve Afrika'da artan anti-Fransız söylemlerle doğrudan bağlantılı. Traoré gibi askeri liderlerin yükselişiyle birlikte, bölgedeki “bağımsızlıkçı” hareketler daha görünür hale geldi.
Öte yandan, suikast iddiaları, sadece diplomatik değil, aynı zamanda güvenlik açısından da bölgeyi istikrarsızlaştırma potansiyeli taşıyor. Uzmanlar, bu tür suçlamaların bölgesel çatışmalara veya askeri bloklaşmalara neden olabileceğini belirtiyor.
WAEMU nedir?
Batı Afrika Ekonomik ve Parasal Birliği (WAEMU), 10 Ocak 1994 tarihinde Senegal’in başkenti Dakar’da kurularak bölgesel ekonomik entegrasyonun en önemli yapı taşlarından biri olma hedefiyle yola çıktı. Sekiz üye ülkeyi — Benin, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Gine-Bissau, Mali, Nijer, Senegal ve Togo — ortak bir ekonomik ve parasal sistem altında birleştiren WAEMU, 3,5 milyon km²’lik bir alanı kapsıyor ve yaklaşık 142 milyonluk bir nüfusa ev sahipliği yapıyor.
Birliğin temel yapı taşı, tüm üye ülkelerin paylaştığı Afrika Finansal Topluluğu Frangı (FCFA). Bu para biriminin ihracı, Batı Afrika Devletleri Merkez Bankası (BCEAO) tarafından gerçekleştiriliyor. 2022 yılı itibarıyla WAEMU bölgesinde sabit fiyatlarla GSYİH büyüme oranı %5,9 olarak kaydedildi (Kaynak: RSM, Haziran 2023).
Birliğin amacı, Batı Afrika’da uyumlu ve entegre bir ekonomik alan inşa etmek. Bu kapsamda, malların, hizmetlerin, sermayenin, üretim faktörlerinin ve kişilerin serbest dolaşımı; serbest meslek sahiplerinin çalışma ve yerleşme hakkı; vatandaşlara ise topluluk toprakları üzerinde ikamet hakkı sağlanması hedefleniyor.
Ancak WAEMU, son yıllarda özellikle parasal bağımsızlık tartışmalarının odağında yer alıyor. Eski Fransız sömürgesi olan üye ülkelerde, FCFA’nın Fransız Hazinesi ile bağlantısının devam etmesi, ekonomik egemenlik konusundaki eleştirileri körüklüyor. Halk ve bazı siyasi liderler, Afrika’nın kendi kalkınma hedeflerini belirlemesi ve yürütmesi için bağımsız bir para birimine geçilmesi çağrılarını giderek daha güçlü şekilde dile getiriyor.
Bu tartışmaların etkisiyle Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), ortak para birimi oluşturma çalışmalarını hızlandırmıştı. Aralık 2019’da WAEMU ülkeleri ile Fransız Hazinesi arasındaki iş birliği anlaşmaları yeniden düzenlenmiş ve “eco” adını taşıyacak yeni para biriminin temelleri atılmıştı. Bölgeyi orta vadede parasal birlik haline getirme hedefi, ekonomiler arası yakınsama zorluklarına rağmen siyasi bir öncelik olarak korunuyor.
Diğer İçerikler
