Avrupa Birliği’nin Dijital Hizmetler Yasası (DSA), dijital platformları düzenleyerek çevrimiçi güvenliği ve şeffaflığı artırmayı hedeflerken, ABD ile transatlantik ilişkilerde gerilim yaratmıştır. DSA kapsamında dijital platformlara yönelik baskı AB’nin dijital egemenlik arayışını yansıtırken, ABD’nin ifade özgürlüğü ve sansür eleştirileri, dijital hegemonya mücadelesini öne çıkarmaktadır.
AB’nin Dijital Hizmetler Yasası
DSA (Dijital Hizmetler Yasası), AB’nin dijital platformları (özellikle çok büyük çevrimiçi platformlar ve arama motorları) düzenleyen bir yasasıdır.
Yasada, içerik denetimi, yasa dışı içeriğin kaldırılması, dezenformasyonla mücadele, reşit olmayanların korunması, platformların şeffaflığı gibi yükümlülükler öne çıkıyor.
Yasa kapsamında ihlaller durumunda ciddi yaptırımlar olmakla birlikte bazı durumlarda şirketlere global cironun %6’sı kadar para cezası gibi uygulamalar da mevcut.
Avrupa Birliği, dezenformasyon, yasa dışı içerik ve çocukların korunması gibi alanlarda düzenlemelerin gerekliliğini savunuyor.
ABD’nin ‘ifade özgürlüğü’ Tepkisi
ABD, küresel dijital ekonominin ana aktörleri olan Google, Meta, Apple, Amazon gibi firmaların merkezidir. Bu şirketler üzerinden kurduğu dijital üstünlük, aynı zamanda ABD’nin yumuşak gücünün bir parçası olarak değerlendirilebilir.
ABD’li yetkililer ve hukukçular, DSA’nın “zararlı” içerik gibi net tanımı olmayan kategorileri hedef almasının, ABD Anayasası’nın 1. Maddesi (First Amendment) kapsamındaki ifade özgürlüğüyle çelişebileceğini belirtiyor.
DSA’nın “yanıltıcı bilgi” ve “zararlı içerik” gibi geniş tanımlı kavramlarla içerik kaldırma zorunluluğu getirmesi, ABD’de sansür olarak algılanıyor.
ABD Federal Ticaret Komisyonu(FTC) Başkanı, Andrew Ferguson, DSA’nın içerik düzenleme baskılarının, şirketleri sansüre zorladığını ve bu durumun Amerikan değerleriyle bağdaşmadığını savunuyor.
Dijital regülasyon çatışması, sadece teknoloji politikası değil, ABD-AB arasında daha geniş çaplı stratejik güven çatlağına dönüşme riski taşıyor.
FTC Başkanı Ferguson, teknoloji şirketlerini uyardı
Federal Ticaret Komisyonu Başkanı Andrew N. Ferguson, 21 Ağustos 2025 Perşembe günü, aralarında Apple, Alphabet (Google’ın ana şirketi), Meta, Microsoft ve Amazon'un da bulunduğu 13 teknoloji şirketine yabancı hükümetlerin bu tür korumaları zayıflatma yönündeki baskılarına rağmen, Amerikalı tüketicilerin mahremiyetini ve veri güvenliğini koruma yükümlülüklerini hatırlatan bir mektup gönderdi. Ayrıca, yabancı güçlerin isteğiyle Amerikalılara sansür uygulanmasının yasayı ihlal edebileceği konusunda da onları uyardı.
Mektuplar bulut bilişim, veri güvenliği, sosyal medya, mesajlaşma uygulamaları ve diğer hizmetleri sağlayan şirketlere gönderildi. Bu şirketler arasında Akamai, Alphabet, Amazon, Apple, Cloudflare, Discord, GoDaddy, Meta, Microsoft, Reddit, Signal, Snap, Slack ve X yer alıyor.
Mektuplarda, şirketlerin yabancı güçlerin yasaları, talepleri ya da beklenen talepleri karşısında Amerikalılar için veri güvenliği korumalarını zayıflatma ve içerik sansürü uygulama yönünde baskı hissedebileceği belirtildi.
Bu yasalar arasında Avrupa Birliği'nin Dijital Hizmetler Yasası (Digital Services Act) ile Birleşik Krallık’ın Çevrimiçi Güvenlik Yasası da (Online Safety Act) yer alıyor.
Başkan Ferguson mektupta, "Yabancı güçlerin sansür uygulama ve uçtan uca şifrelemeyi zayıflatma eylemlerinin Amerikalıların özgürlüklerini aşındıracağından ve onları yabancı hükümetler tarafından gözetlenme ve kimlik hırsızlığı ve dolandırıcılık riskinin artması gibi sayısız zarara maruz bırakacağından endişe ediyorum" diye yazdı.
Mektupta, şirketlerin yabancı yasa ve taleplere nasıl uyacaklarını değerlendirirken, FTC Yasası'nın piyasadaki haksız ve yanıltıcı uygulamaları yasaklayan hükmüne uymaları gerektiği belirtildi. Örneğin, bir şirket tüketicilere çevrimiçi iletişimleri şifreleyeceğini veya güvenliğini sağlayacağını vaat edip ardından yabancı bir hükümetin taleplerine yanıt olarak daha zayıf bir güvenlik politikası benimserse, böyle bir eylemin FTC Yasası kapsamında yanıltıcı bir uygulama olarak değerlendirilebileceği belirtildi.
Trump Şubat ayında ‘Amerikan şirketlerini yurtdışından gelen sömürü girişimlerinden korumak amacıyla’ memorandum imzalamıştı
21 Şubat 2025 tarihinde ABD Başkanı Donald Trump, Amerikan şirketlerini ve yenilikçileri yurtdışından gelen sömürü girişimlerinden korumak amacıyla bir memorandum imzaladı. Memorandumda,
“-Trump yönetimi, dijital hizmet vergileri (DST’ler), para cezaları, uygulamalar ve politikalar gibi yabancı hükümetlerin Amerikan şirketlerine uyguladığı baskılara karşılık olarak gümrük vergileri gibi önlemleri değerlendirecek.
-Başkan Trump, yabancı hükümetlerin Amerika’nın vergi tabanını kendi çıkarları için kullanmasına izin vermeyecek.
-Bu momerandum, Amerika Birleşik Devletleri Ticaret Temsilcisi'ne (USTR), Başkan Trump'ın ilk döneminde başlatılan 301. Bölüm kapsamındaki DST soruşturmalarını yenilemesini ve ABD şirketlerine karşı ayrımcılık yapmak için DST kullanan diğer ülkeleri soruşturmasını emrediyor.
-Yönetim, Avrupa Birliği veya Birleşik Krallık'taki herhangi bir eylem, politika veya uygulamanın, ABD şirketlerini ifade özgürlüğünü baltalayacak veya sansürü teşvik edecek şekilde ürün ve teknoloji geliştirmeye veya kullanmaya teşvik edip etmediğini inceleyecektir.
-Yabancı hükümetler, eğer ABD'li şirketleri fikri mülkiyetlerini teslim etmeye zorlayacak adımlar atarlarsa, bu durum Yönetimden karşılık niteliğinde adımları davet edecektir (misilleme göreceklerdir).
-Dijital Piyasalar Yasası ve Dijital Hizmetler Yasası gibi Amerikan şirketlerinin Avrupa Birliği'ndeki tüketicilerle nasıl etkileşim kuracağını belirleyen düzenlemeler, Yönetim tarafından incelemeye alınacak.
AMERİKAN ŞİRKETLERİNİ SÖMÜRÜDEN KORUMAK
Başkan Trump’ın Memorandumu, Amerikan ürün ve hizmetlerinin yabancı hükümetler tarafından değil, Amerika Birleşik Devletleri tarafından yönetilmesini sağlamaya yönelik kapsamlı bir yaklaşım sunmaktadır.
-Yabancı hükümetler, kendi şirketlerini ve işçilerini başarıya ulaştırmaya çalışmak yerine, Amerikan şirketlerinin ve işçilerinin başarısını vergilendirerek kazanç sağlamaktadır.
• Amerikan ekonomisi, kendi ekonomik başarılarını oluşturamayan ülkeler için bir gelir kaynağı haline gelmeyecektir.
-Son yıllarda, birçok ticaret ortağımız, kendi kamu harcamalarını finanse edebilmek amacıyla Dijital Hizmet Vergileri (DST) gibi uygulamalar getirmeye başlamıştır.
• Yabancı hükümetler, ABD şirketlerinden her yıl milyarlarca dolarlık DST geliri elde edebilir.
-Bu sömürü yalnızca DST’lerle sınırlı değildir. Haksız para cezaları, uygulamalar ve politikalar, Amerikan şirketlerinin planlandığı şekilde faaliyet göstermesini engellemekte ve uyum maliyetlerini artırarak ABD’nin küresel ekonomik rekabetçiliğini azaltmaktadır.
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) açısından bakıldığında, ABD’nin dijital ekonomisi, son yıllarda Avustralya, Kanada ve Avrupa Birliği’nin birçok üye ülkesinin toplam ekonomisinden daha büyüktür.
Bu dijital ekonomik üstünlük, öncü Amerikan teknoloji şirketleri ile onları destekleyen Amerikan yenilikçiliği ve iş gücü tarafından sağlanmaktadır.
…” ifadeleri yer aldı.
AB’nin Tepkisi
Avrupa Birliği (AB), ABD'li yetkililerin ve hukukçuların Dijital Hizmetler Yasası (DSA) ile ilgili ifade özgürlüğü ve sansür endişelerine yönelik tepkilerinde, DSA'nın temel hakları koruduğunu savunurken sansür iddialarını kesin bir dille reddediyor.
Avrupa Komisyonu sözcüsü, ABD Başkanı Donald Trump yönetiminin diplomatlarına bloğun dijital kurallar kitabına karşı bir lobi kampanyası başlatma talimatı verdiğine dair basında çıkan haberlere cevaben AB'nin dijital kurallarının tartışmaya açık olmadığını belirtti.
Reuters'in 6 Ağustos Çarşamba günü yayınladığı habere göre, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio tarafından imzalanan bir notta, AB'nin nefret söylemi ve dezenformasyonla mücadele çabaları kapsamında ifade özgürlüğü konusunda "yersiz" kısıtlamalar peşinde olduğu uyarısında bulunuldu.
Yazıda, Dijital Hizmetler Yasası (DSA)- çevrimiçi platform kurallarına karşı uyarı yapıldı.
Komisyon sözcüsü, bu iddialara cevaben Euronews'e verdiği yanıtta, "AB düzenlemelerimiz ve standartlarımız hiçbir zaman tartışmaya açılmadı ve bu durum değişmeyecek" dedi.
Sözcü, "Sansür iddialarını kesin bir dille reddediyoruz. DSA ile ilgili sansür iddiaları tamamen asılsızdır. İfade özgürlüğü AB'de temel bir haktır" diye ekledi.
Öte yandan, Avrupa Birliği ile Amerika Birleşik Devletleri arasında Temmuz ayında duyurulan ticaret anlaşması, dijital düzenlemeler ve tarife taahhütlerindeki uyuşmazlıklar nedeniyle tıkanma aşamasına ulaşmıştır.
Financial Times'ın haberine göre, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ile ABD Başkanı Donald Trump'ın 27 Temmuz'da İskoçya'da yaptığı anlaşma ilanından sonra beklenen ortak bildiri, müzakerelerdeki ilerleme eksikliği nedeniyle ertelendi.
Washington yönetimi, Avrupa Birliği’nin Dijital Hizmetler Yasası’nı (DSA) “tarife dışı engel” olarak nitelendirirken Brüksel, bu düzenlemeyi müzakere edilemez kırmızı çizgi olarak görüyor. ABD’li yetkililer ise söz konusu yasanın dijital ticareti kısıtladığını iddia ediyor.
ABD ile AB arasındaki gerilim, ABD’nin AB’den ithal edilen otomobillere uyguladığı %27,5’lik gümrük vergisini %15’e düşürmeyi planlayan ve 15 Ağustos’ta yürürlüğe girmesi beklenen kararnamenin çıkmasını da engelledi.
Daha kapsamlı bir ticaret anlaşması, uçak parçaları, bazı ilaçlar ve kritik mineraller için muafiyetler sağlarken, AB mallarının çoğuna uygulanan gümrük vergilerini %15 ile sınırlamayı amaçlıyordu. Ancak birçok AB yetkilisi, ABD’nin daha yüksek gümrük vergileri ile enerji ve altyapıya yönelik yüksek harcama taleplerini gerekçe göstererek bu anlaşmayı tek taraflı olarak değerlendiriyor.
AB’nin Alternatif iş birlikleri
ABD ile DSA kaynaklı gerilimlerin ortasında, AB, "Dijital Diplomasi" girişimini başlatmayı planlıyor. Bu girişim, Hindistan ve Singapur gibi ülkelerle dijital ortaklıkları güçlendirmeyi hedefliyor. Bu adım, AB'nin DSA konusundaki duruşunu korurken, ABD ile dijital alandaki ilişkilerin kötüleşmesi durumunda alternatif iş birliklerine yöneldiğinin göstergesi olarak değerlendirebilir.
DSA, AB-ABD ilişkilerinde sadece bir boyut. 2025'te, özellikle Trump yönetiminin politikalarıyla, AB-ABD ilişkileri ticaret, güvenlik ve dijital düzenlemeler gibi alanlarda gergin bir seyir izliyor. Örneğin, ABD'nin Rusya, Çin ve İran kaynaklı dezenformasyona karşı Avrupa ile iş birliğini sona erdirdiğine dair haberler, dijital alanda ortaklıkların zayıfladığını gösteriyor.
Ceza ve yaptırımlar
AB, DSA kapsamında özellikle büyük ABD teknoloji şirketlerini (örneğin, Alphabet, Meta, Amazon, Apple, Microsoft) yakından izlemektedir. Ancak, 2025 sonbaharı itibarıyla bu şirketlere DSA ihlalleri nedeniyle açıkça duyurulmuş bir para cezası veya yaptırım bilgisi mevcut değildir.
Avrupa Birliği (AB), Dijital Hizmetler Yasası (DSA) kapsamında X (eski adıyla Twitter) platformuna yönelik 2023 Aralık ayında resmi bir soruşturma başlatmıştır. Bu soruşturma, X’in yasa dışı içerik, dezenformasyon, reklam şeffaflığı, içerik denetimi ve araştırmacıların veri erişimi gibi konularda DSA kurallarına uyum sağlayıp sağlamadığını değerlendirmeyi amaçlamaktadır.
Soruşturma, Hamas’ın İsrail’e saldırısının ardından X platformunda yasa dışı ve zararlı içeriklerin (şiddet içeren içerikler ve dezenformasyon) yayıldığına dair tespitler üzerine 2023’te başlatıldı. AB, bu tür içeriklerin uyarılara rağmen kaldırılmadığını ve platformun DSA kurallarına uymadığını öne sürdü.
17 Ocak 2025’te AB Komisyonu, soruşturmanın kapsamını genişleterek X’ten tavsiye sistemleri (algoritmalar) ve bunların işleyişine dair daha fazla bilgi talep etti. X’e, 15 Şubat 2025’e kadar tavsiye algoritmalarının tasarımı ve son değişikliklerine ilişkin dahili belgeler sunması emredildi. Ayrıca, algoritmaların gelecekteki değişikliklerine dair bilgileri saklama ve teknik arayüzlere erişim sağlama talepleri de iletildi.
17 Temmuz 2025’te, AB’nin X’e yönelik soruşturmayı, ABD ile devam eden ticaret müzakereleri nedeniyle askıya aldığı bildirildi. AB Komisyonu, Washington ile görüşmelerin seyrini görmek için resmi bir karar almayı erteledi. Bu durum, bazı Avrupa Parlamentosu üyeleri tarafından eleştirildi; milletvekilleri, ticari müzakerelerin hukukun üstünlüğü ilkesinin önüne geçmemesi gerektiğini savundu.
Sonuç
DSA, AB’nin dijital egemenlik çabasını güçlendirirken, ABD’nin sansür ve ticaret engeli iddialarıyla transatlantik ilişkilerde gerilim yaratmıştır. Dijital platformlara baskı iddiaları ve ticaret müzakerelerindeki tıkanıklık, transatlantik ilişkilerde birçok konuda olduğu gibi dijital platformların işleyişi konusundaki çatışmayı da gözler önüne sermektedir.
Melike Bayrak Aldemir
Kaynaklar
AB Dijital Hizmetler Yasası Yürürlüğe Girdi https://www.ab.gov.tr/ab-dijital-hizmetler-yasasi-yururluge-girdi
AB'nin büyük teknoloji şirketlerine yeni kuralları yürürlükte https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abnin-buyuk-teknoloji-sirketlerine-yeni-kurallari-yururlukte/2975991
FTC calls on big tech to resist UK and EU demands to weaken encryption and censor content https://www.techradar.com/computing/cyber-security/ftc-calls-on-big-tech-to-resist-uk-and-eu-demands-to-weaken-encryption-and-censor-content
FTC Chair warns tech firms not to weaken data privacy to comply with EU, UK laws https://www.reuters.com/legal/litigation/ftc-chair-warns-tech-firms-not-weaken-data-privacy-comply-with-eu-uk-laws-2025-08-21/
FTC Chairman Ferguson Warns Companies Against Censoring or Weakening the Data Security of Americans at the Behest of Foreign Powershttps://www.ftc.gov/news-events/news/press-releases/2025/08/ftc-chairman-ferguson-warns-companies-against-censoring-or-weakening-data-security-americans-behest?
Fact Sheet: President Donald J. Trump Issues Directive to Prevent the Unfair Exploitation of American Innovation https://www.whitehouse.gov/fact-sheets/2025/02/fact-sheet-president-donald-j-trump-issues-directive-to-prevent-the-unfair-exploitation-of-american-innovation/
AB, Trump'ın dijital kuralları değiştirmeye yönelik baskısına direniyor https://tr.euronews.com/next/2025/08/07/ab-trumpin-dijital-kurallari-degistirmeye-yonelik-baskisina-direniyor
FT: AB'nin dijital kuralları koruma çabaları ABD ile ticaret bildirisini geciktiriyor https://hibya.com/ft-abnin-dijital-kurallari-koruma-cabalari-abd-ile-ticaret-bildirisini-geciktiriyor-692932
Amerikan şirketleri AB Dijital Hizmetler Yasasına uymayacak https://harici.com.tr/amerikan-sirketleri-ab-dijital-hizmetler-yasasina-uymayacak/
AB’nin 'dijital kırmızı çizgisi' ABD ile ticaret anlaşmasını erteledi https://www.dunya.com/ekonomi/abnin-dijital-kirmizi-cizgisi-abd-ile-ticaret-anlasmasini-erteledi-haberi-790147
AB'den X'e içerik soruşturması https://www.finansingundemi.com/haber/abden-xe-icerik-sorusturmasi/1764326
AB, X platformuna yönelik soruşturmasını genişletti https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/ab-x-platformuna-yonelik-sorusturmasini-genisletti/3453801
Diğer İçerikler
